Zorgpreventie corona is hoognodig | Berenschot blog

Dat leefstijl zo belangrijk zou zijn voor het verloop van een pandemie, hadden maar weinigen zien aankomen. Eén op de drie (32%) coronapatiënten heeft ernstig overgewicht (obesitas), terwijl dit percentage in de gemiddelde bevolking slechts 13-21% is [1,2]. Eerste studies en cijfers laten zien dat het verloop van corona en ook de kans om op de IC terecht te komen of te overlijden, samenhangt met ziekten met een leefstijlgerelateerde oorzaak[3,4]. Patiënten met diabetes, een hoge bloeddruk, hartaandoeningen of COPD reageren heftiger op corona[5,6], reden voor het RIVM om hen als risicogroepen te kwalificeren. Voor het onderzoeken van het onderliggende mechanisme is tijd nodig, maar we weten uit studies van andere infectieziekten dat obesitas tot chronische lichte ontstekingswaarden kan leiden, wat mogelijk weer resulteert in een verminderde werking van het immuunsysteem[7].

Deze bevindingen bieden stof tot nadenken. Wat zou de impact van corona zijn geweest in een gezondere maatschappij zonder leefstijlproblemen? Want zonder overgewicht, ongezonde voedingspatronen, roken en gebrek aan beweging, zouden er minder mensen met hart- en vaatziekten, diabetes en COPD zijn. En daarmee ook minder mensen met zware coronaklachten. Het is aannemelijk dat de Nederlandse IC-capaciteit in dat geval voldoende was geweest. En dat er wellicht een stuk minder zorgpersoneel vrijgemaakt dan wel planbare zorg opgeschoven hoefde te worden. En dan hebben we het nog niet eens over de enorme kosten die de coronacrisis met zich meebrengt en die wellicht deels voorkomen hadden kunnen worden.

Corona drukt ons met de neus op cijfers die we eigenlijk al kenden. Een groot aandeel van de ziekten en sterfgevallen in Nederland heeft namelijk een leefstijlgerelateerde oorzaak. Dementie, longkanker, beroerte, coronaire afwijkingen, hartfalen en COPD vormden in 2018 de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland[8]. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is 80% van de hartaandoeningen, beroertes en type 2 diabetes te voorkomen[9]. Ook is bekend dat roken de kans op longkanker en COPD verhoogt.

Hoe belangrijk aandacht voor de grote invloed van leefstijl op de ziektelast ook is, individuen aanspreken op gedrag kan te kort door de bocht zijn. Leefstijl is namelijk niet altijd een bewuste en individuele keuze. Onderliggende factoren zoals stress, eenzaamheid en armoede beïnvloeden eet- en beweeggedrag in sterke mate. Daarnaast is gedrag erg afhankelijk van het systeem om een individu heen. Een cultuur van veel zitten en een groot aantal verleidingen op het gebied van ongezond eten maken het volgen van een gezonde leefstijl niet makkelijk. Wél kunnen we met deze kennis van de voordelen van een gezonde leefstijl het systeem om ons heen veranderen, zodat een gezonde leefstijl eenvoudiger wordt.

Geld vrijmaken voor preventie van ziekten blijkt al jaren erg lastig. De kosten gaan immers voor de baten uit, en de financiële prikkels in ons zorgstelsel zijn gericht op behandeling van symptomen of ziekten, niet op het voorkomen ervan. Sinds het Preventieakkoord geeft Nederland jaarlijks zo’n € 30 miljoen uit aan preventie op bijna € 100 miljard aan zorgkosten[10,11]. Oftewel 0,03% van het zorgbudget. Nu de urgentie acuut en hoog genoeg is, worden er – terecht – wel miljarden vrijgemaakt voor het bestrijden van corona en de gevolgen ervan.

Er is momenteel veel draagvlak voor de ingrijpende maatregelen van de overheid – ongeacht de politieke kleur van burgers. Besluiten worden voortvarend genomen en gedragsverandering was nog nooit zo makkelijk. Zeventien miljoen neuzen staan dezelfde kant op: corona verslaan en gezondheid centraal (zie ook ons artikel ‘Corona verandert normbesef van vrijheid’). Het blijkt een stuk lastiger om preventieve maatregelen voor gezondheidswinst op de langere termijn te nemen. De politiek is verdeeld over maatregelen die de keuzevrijheid kunnen inperken en er zijn grote twijfels over het draagvlak voor bemoeienis vanuit de overheid.

Corona zal niet de laatste nieuwe infectieziekte zijn, dus is het hoog tijd om preventie serieuzer te nemen en te investeren in gezondheid op de langere termijn, ook als de problemen van ongezondheid nog niet zichtbaar zijn.  Mensen kunnen zelf werken aan een gezonde leefstijl, maar met individuele verantwoordelijkheid zijn we er niet. De overheid moet de (financiële) prikkels in het systeem aanpakken en invloed uitoefenen op onze leefomgeving. Waarbij zowel de samenleving als de overheid de urgentie van gezondheidswinst door een gezonde leefstijl vasthoudt en na de coronacrisis voortvarend doorgaat met het centraal stellen van gezondheid.

Bronnen

1. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/10/cijfers-bevestigen-veel-coronapatienten-op-ic-hebben-overgewicht-a3996512
2. https://stichting-nice.nl/covid-19-publications.jsp
3. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/01/covid-19-toont-ook-het-nut-van-een-gezonde-levensstijl-a3995543
4. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/07/veel-buikvet-is-slecht-nieuws-als-je-covid-19-krijgt-a3996090
5. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2002032
6. https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)30136-3/pdf
7. https://www.parool.nl/columns-opinie/overleven-begint-bij-gezonder-leven-en-eten~b3c308ec/?referer=https%3A%2F%2Fwww.oneworld.nl%2Flezen%2Fopinie%2Ffat-shaming-brengt-in-coronatijd-extra-levens-in-gevaar%2F
8. https://www.volksgezondheidenzorg.info/ranglijst/ranglijst-doodsoorzaken-op-basis-van-sterfte
9. https://www.who.int/
10. https://www.skipr.nl/nieuws/dit-jaar-bijna-dertig-miljoen-geboekt-voor-preventie/
11. https://www.zorgwijzer.nl/zorgverzekering-2019/zorgkosten-nederland-bijna-100-miljard