Transformatie van de zorg | Berenschot evenement

Over de richting van de transformatie en ieders rol daarin.

Veel spelers in het veld voelen de urgentie om te komen tot de beoogde transformatie die we voorzien met het IZA. Tegelijk is het ‘samen in het diepe springen’. Hoe durf en doe je dat?

1. Blijf scherp op de ambitie: meer (focus op) gezondheid. Zo raakt je blik gericht op andere organisaties: over domeinen heen, ook samen met partners buiten het medisch veld. Dit is één van de onderleggers om na vijf hoofdlijnakkoorden te willen bouwen vanuit één integraal zorgakkoord.
2. Betere samenwerking: niet altijd een makkelijke opgave. Samenwerken over domeinen heen gaat niet (alleen) over substitutie, daarmee spelen we onvoldoende in op het totaal benodigde volume van zorg. Het gaat vooral om het samen, door en met alle verschillende domeinen, werken aan het ombuigen van de zorgvraag.
3. Afspraken, kaders en regelgeving zijn noodzakelijk om de samenwerking te stimuleren en te begeleiden. Blijf als veldpartijen en overheid in gesprek over wat nodig is voor de transformatie (randvoorwaarden, waaronder financiële middelen).
4. Gebruik en leer van goede praktijkervaringen: het IZA is al terug te zien in het veld. De uitdaging is goede voorbeelden niet alleen inzichtelijk, maar ook structureel en op grote schaal toepasbaar te maken. Leren van elkaar wordt een van de belangrijkste opgaven de komende tijd.

Lef en vertrouwen: wachten tot alle zekerheden zijn uitgewerkt (als dat überhaupt al mogelijk is) helpt niet. De transformatie vraagt om een sprong in het diepe waarbij een ‘reddingsboei’ prettig is als dat nodig is. Het is een gezamenlijke zoektocht en fouten maken mag, als we elkaar maar helpen.

Over het belang van samenwerking tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars, en de rol en inzet van de NZa hierin.

Verandering is altijd lastig. Zeker nu het niet alleen om een verandering in aanpak en handelen gaat, maar vooral ook om een cultuurverandering. Met de transformatie zoals beoogd in het IZA, verschuift werken vanuit productiegerichte concurrentie naar resultaatgericht samenwerken.

De NZa pakt hierbij haar rol om deze paradigmashift door middel van juiste financiering te bevorderen. Resultaatgerichtheid gaat over het transparant maken van de geleverde maatschappelijke meerwaarde. Die transparantie betreft de inhoud en het antwoord op de vraag: wat willen we met elkaar bereiken? Hoewel dit niet altijd zonder weerstand verloopt, is onderlinge transparantie randvoorwaardelijk voor transformatie.

Samenwerking wil zeggen samen optrekken in de breedste zin: van regionaal samenwerken aan regiobeelden en -plannen tot het bevorderen van netwerksamenwerking en het vereenvoudigen van domeinoverstijgende bekostiging. Maar vooral het faciliteren van samenwerken voor zorgverleners op de vloer om in de regio gezamenlijk het juiste te doen voor de patiënt.

Bij zo’n verandering willen we het liefst zo snel mogelijk het nieuwe systeem volledig in werking hebben en weer stabiliseren, waarbij we het oude systeem volledig loslaten. Maar een paradigmashift kent altijd een lastige fase waarin het oude systeem nog leidend is, maar het nieuwe systeem al wel wordt gebouwd. Op dit moment zitten we in zo’n fase waarbij niet alle partijen het gevoel hebben als winnaars uit de bus te komen. Daar zit nou net de crux: toewerken naar een systeem én cultuur waarin financiers van zorg (verzekeraars, gemeenten) staan voor solidariteit, waar aanbieders staan voor gezondheid, met de mens/patiënt als uiteindelijke winnaar: de burger die een zo gezond en gelukkig mogelijk leven leidt.

Over de rol van gemeenten.

Het doel is duidelijk: we moeten de beweging maken van zorg naar gezondheid. Door te kijken vanuit een gezondheidsperspectief, maar ook naar de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen in het leven. Dit is de kern van het werkveld van gemeenten en het sociaal domein, daarom is de samenwerking met deze partijen zo belangrijk om de IZA-transformatie te realiseren.

Gelukkig is de beweging van samen optrekken al langer gaande en kunnen partijen elkaar steeds beter vinden. Zo heeft de VNG samen met ZN al in 2019 een werkstructuur geïntroduceerd voor regionale samenwerking tussen gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren en wordt in alle regio’s in meer of mindere mate invulling gegeven aan deze samenwerking. Alle partijen hebben elkaar daarbij nodig: zorgverzekeraar en gemeenten als co-financiers van zorg en welzijn, zorgaanbieders de gemeenten om de beweging naar gezondheid te kunnen gaan maken en gemeenten de zorgaanbieders om de juiste en passende zorg te bieden voor de inwoner.

De nieuwe akkoorden geven de juiste stimulans. Het IZA benadrukt het belang van domeinoverstijgende samenwerking én financiering. Het GALA biedt gemeenten de ruimte om door middel van geoormerkte financiering te werken aan een breed en integraal preventiebeleid. De VNG en gemeenten hebben zich gecommitteerd aan deze akkoorden en kunnen bij het verder uitwerken daarvan voortbouwen op wat er al is.

Toch is er nog een slag te maken. Zo moeten verschillende partijen niet alleen integraal en domeinoverstijgend werken, maar dient de gewenste integraliteit ook te worden versterkt binnen gemeenten. Gemeenten zijn vooral lokaal georiënteerd en moeten nu regionaal samen gaan werken en de krachten bundelen, wat ook zoeken naar een andere governance met zich meebrengt. Ieder heeft zijn rol te nemen: gemeenten, zorgverzekeraars, overheid, aanbieders én welzijnsorganisaties. Samen gaan we de benodigde impact maken!

Over hoe zij de integrale samenwerking hebben opgepakt, waar liepen ze tegenaan?

Tien jaar geleden is CZ samen met regiopartijen in de Mijnstreek (Zuid-Limburg) gestart met een verandermodel voor ‘transformatie van zorg’. Dit omvatte tevens ketensamenwerking, met ook specifiek aandacht voor domeinoverstijgende samenwerking. Daarmee is de Mijnstreek een regio om van te leren, nu deze integrale en domeinoverstijgende samenwerking in het IZA centraal staat.

Om gezamenlijk de (zorg)opgaves in de regio vast te stellen, is al voor het ontstaan van het regiobeeld een regioanalyse uitgevoerd. Hieruit bleek dat de regio Zuid-Limburg een hardnekkige gezondheidsachterstand kent ten opzichte van de rest van Nederland. De regio heeft zich eerst laten inspireren door het gedachtegoed van het Triple Aim Model: kwaliteit van zorg verhogen, gezondheid van de algemene populatie verbeteren en de kosten van de gezondheidszorg per hoofd van de bevolking verlagen. Inmiddels is dit doorontwikkeld naar de Quadruple Aim door toevoeging van werkplezier en een ‘gezonde medewerker’.

Uit de proeftuin van De Mijnstreek zijn de volgende lessen te leren:

1. Zorg voor een stevige gedeelde basis: waar werken we naartoe? Het regiobeeld is hier een belangrijk onderdeel van.
2. Wees je bewust dat het bestuurlijke drukte nodig heeft: zitten de juiste mensen om tafel? Betrek een afspiegeling van het Nederlandse zorgsysteem: patiënt, aanbieder en verzekeraar. Richt daarbij ook verschillende bestuurlijke tafels in en waarborg de onderlinge afstemming tussen de tafels.
3. Spring bij de uitvoering soms gewoon in het diepe en probeer iets nieuws uit. Een geweldig uitgedacht plan en aanpak betekent niet altijd een geweldige uitvoering.
4. Wees flexibel in de aanpak: je gaat niet zomaar van A naar B, maar bent continu ‘intelligent aan het voortmodderen’. Pas de aanpak tussendoor steeds aan waar nodig, waarbij doel en richting centraal staan.
5. Neem niet te snel afscheid van goede plannen door te focussen op één aanpak. Verschillende goede plannen kunnen naast elkaar bestaan.
6. Wees geduldig, een transformatie is niet van de ene op de andere dag gemaakt! Een zichtbaar resultaat kost (doorloop)tijd, zoals blijkt uit het project Pluspraktijken in de Mijnstreek, waarbij huisartspraktijken transparant met elkaar samenwerken. Het kostte een aantal jaar voordat de verbeteringen zichtbaar werden, mede door een benodigde gedragsverandering binnen de praktijken. Trek dus niet te snel de stekker uit een project als resultaten uitblijven!

Heeft u vragen over hoe uw organisatie de volgende stap kan zetten in deze transformatie? Of heeft u suggesties voor de wijze waarop we een vervolg kunnen geven aan deze conferentie? Laat het ons dan weten.

U kunt contact opnemen met dagvoorzitter en senior managing consultant Hans Oosterkamp via 06-13522396 of h.oosterkamp@berenschot.nl.

De vraag naar zorg stijgt sneller dan het aanbod en de toegankelijkheid van de zorg staat steeds meer onder druk. Dit vraagt om transformatie van de zorg. Belangrijke elementen daarin zijn passende en doelmatige zorg, digitale innovaties en domeinoverstijgende samenwerking. Verzekeraars en gemeenten hebben samen de regie in de regio om beelden en plannen op te stellen, en er is voor die transformatie tot 2026 € 2,8 miljard (gemiddeld en afhankelijk van de aanvragen € 90 miljoen per regio) beschikbaar gesteld vanuit het IZA.

Om de gewenste transformatie te bereiken zullen zorgaanbieders, gemeenten en verzekeraars anders moeten samenwerken, gericht op samenwerking in de regio en gezondheid, en zij moeten met beperkte middelen de toenemende zorgvraag opvangen. Dit vraagt een andere manier van met elkaar samenwerken en andere financiële prikkels, waarbij de transformatiemiddelen gaan helpen.

Hoe krijgen we het tegen deze achtergrond voor elkaar een transformatie te bewerkstelligen vanuit het belang van de inwoners en de maatschappelijk gewenste ontwikkelingen, en wat is daarvoor nodig? Tijdens deze conferentie brengen we alle actoren bijeen om het gesprek hierover aan te gaan en zich uit te spreken over landelijke en regionale randvoorwaarden voor een succesvolle aanpak. In verschillende werksessies maken we dit concreet. Daarin gaan we bijvoorbeeld in op regionale governance, de beoordelingscriteria van de transformatiemiddelen en het proces van aanvragen. Ook bespreken we goede voorbeelden van regionale samenwerking.

De conferentie wordt georganiseerd voor bestuurders, directeuren en beleidsmedewerkers van zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars, welzijnsorganisaties en kennisinstituten.