De snelle groei van het aantal datacenters in Nederland heeft een impact op ruimte en elektriciteitsgebruik die het belang van individuele gemeenten ontstijgt. Ook de besluitvormingsprocessen zijn niet altijd even transparant. Dit vraagt om regie van het Rijk en provincies. Een uitgewerkte datacenterstrategie op nationaal niveau biedt houvast aan alle betrokkenen.
Interessante vestigingslocatie
Datacenters zijn nodig voor onze digitale samenleving. Met mailen, videobellen, streamen en nog vele andere dagelijkse bezigheden maken we er allemaal gebruik van. Met de verdere digitalisering neemt de vraag naar datacenters sterk toe. Nederland is een interessante vestigingslocatie voor verschillende types datacenters: Amsterdam is één van de belangrijkste internethubs in Europa. Dit heeft gezorgd voor een concentratie van datacenters in en rond Amsterdam, en bovendien voor hyperconnectiviteit: een zeer hoge verbondenheid tussen servers, en daardoor het vermogen om data zeer snel te verwerken. Om een verdere groei in goede banen te leiden, zet de Metropoolregio Amsterdam in op de ontwikkeling van een nieuw hyperconnectiviteitscluster. In dat cluster zou de verdere groei van colocatie-datacenters zich moeten concentreren.
Meer maatschappelijke aandacht
Met het groeiend aantal datacenters neemt ook de maatschappelijke aandacht toe. Niet alleen worden er kanttekeningen geplaatst bij de enorme elektriciteitsvraag, maar ook bij de landschappelijke impact en de inzet van waardevolle landbouwgrond. Ook het gebrek aan transparantie in het besluitvormingsproces roept vragen op. De grote impact van het toenemend aantal datacenters ontstijgt dan ook het belang van individuele gemeenten. Om drie redenen is regie van het Rijk en de provincie gewenst.
Ten eerste omdat vaak het economisch belang voor de BV Nederland als argument voor de ontwikkeling van nieuwe datacenters wordt opgevoerd. Dan lijkt het logisch dat de nationale overheid hierin haar rol pakt. Hoeveel groei is wenselijk en welke randvoorwaarden horen daarbij?
Ten tweede kan een datacenter alleen ontwikkeld worden als de energievoorziening tijdig beschikbaar is. Daar zijn grote investeringen mee gemoeid. De netbeheerders kennen langlopende planningen en moeten keuzes maken waar als eerste wordt geïnvesteerd in verzwaring van het elektriciteitsnet. Zij moeten op korte termijn weten waar ze aan toe zijn om (investerings)plannen voor de lange termijn te kunnen maken. Duidelijkheid vanuit het Rijk helpt om deze maatschappelijke investeringen optimaal in te zetten.
Ten derde is er ruimtelijke regie nodig. De ruimte is schaars, ook in de Flevopolder, het zoekgebied voor het eventueel nieuwe hyperconnectiviteitscluster. In die regio wordt ook ruimte gezocht voor duurzame elektriciteitsopwek, logistieke bedrijvigheid, een grote woningbouwopgave en nieuwe natuur en recreatiegebieden. Al deze ruimteclaims gaan niet samen en vragen om samenhangende keuzes. De ontwikkeling van een nieuwe hyperconnectiviteitshub heeft bovendien alleen kans van slagen als het grootste deel van de nieuwe colocatie-datacenters op deze plek wordt gevestigd, wat om bovenlokale sturing vraagt.
Heldere keuzes rond groei
In het coalitieakkoord kondigt het nieuwe kabinet aan landelijke regie te gaan voeren en toelatingscriteria van vergunningverlening voor datacenters te zullen aanscherpen. De vraag is wat het kabinet daarmee bedoelt. Wij pleiten voor een nationale datacenterstrategie waarin heldere keuzes worden gemaakt over de gewenste groei van deze sector. Immers, niet alle vraag hoeft in Nederland te landen. Keuzes over vestigingslocaties, met aandacht voor landschappelijke inpassing en aansluiting op het elektriciteitsnet. Plus heldere randvoorwaarden voor duurzaamheid: energiebesparing, watergebruik en gebruik van vrijkomende restwarmte.
Zo’n strategie zorgt voor transparantie en geeft richting aan besluitvorming van lokale en provinciale overheden. En ook de netbeheerders en de datacentersector weten dan waar ze aan toe zijn en kunnen daarop hun investeringsplannen afstemmen. Houvast voor alle betrokkenen dus – en daar is grote behoefte aan.