Het belang van de tegenmacht van (top)ambtenaren lijkt te zijn toegenomen, nu de samenleving complexer is geworden. Er spelen meer belangen, verwachtingen zijn hoog, de publieke opinie verschuift en media willen scoren. Deze complexiteit komt terug in de politiek en de ambtenarij.
Politici worden beïnvloed door de waan van de dag, terwijl ambtenaren moeten letten op de continuïteit. Dit maakt de vierde macht van topambtenaren belangrijker dan ooit. Dat is een van de conclusies van het boek Haagsche Bazen: topambtelijk leiderschap in perspectief van Berenschot.
Topambtelijke leiders bieden deze tegenmacht dankzij hun inhoudelijke expertise, het leggen van verbinding met de sectoren waarvoor zij staan en het aanbrengen en behouden van continuïteit in beleid. Directeuren, topmanagers (in spe), maar ook topambtenaren zelf hechten grote waarde aan deze drie elementen, zo blijkt uit de interviews in Haagsche Bazen. “Topambtenaren kunnen zich niet (meer) isoleren in departementen, maar moeten naar buiten, open staan voor nieuwe (andere) perspectieven en inzichten, de verbinding zoeken met andere partijen en samenwerken”, concluderen auteurs Bart de Vries en Alexandra Schippers.
Leiderschap is geen solisme
Een andere uitkomst is dat de definitie(een definitie is een beschrijving van iets) van leiderschap in het algemeen aan verandering onderhevig is. Leiderschap is niet langer alleen maar te baseren op autoriteit of de positie van een leider. Een leider moet zijn of haar medewerkers tegenwoordig weten te motiveren, te enthousiasmeren en te inspireren. De geïnterviewden onderschrijven stuk voor stuk het belang van sociaal gedrag van een leider, wat in feite haaks staat op het klassieke beeld van leiderschap. Ook de jonge generatie van leiders in spe geeft aan dat voor goed leiderschap de sociale factor onontbeerlijk is.
Topambtenaren moeten meer pionieren
Haagsche Bazen laat zien dat topambtenaren in vergelijking met andere bestuurders en topmanagers iets meer mensgericht zijn, maar ook het minst ondernemend. Topambtenaren moedigen samenwerking en co-creatie aan, letten op de strategie en stimuleren de ontwikkeling van de organisatie door een faciliterende en mensgerichte houding.
Aan de andere kant is de Haagse topambtenaar minder gericht op vernieuwing en verandering, wat ook de geringere focus op ondernemerschap verklaart. Een voor de hand liggende oorzaak is uiteraard dat topambtenaren in de eerste plaats hun politieke baas moeten dienen. “Toch moeten topambtenaren meer de verbinding zoeken met de buitenwereld van departementen en mag van hen op dat vlak meer pionieren en ondernemen verwacht worden”, aldus De Vries en Schippers.
Over Haagsche Bazen
Haagsche Bazen neemt u mee in de wereld van de topambtelijke leider. Vanuit verschillende perspectieven wordt het topambtelijk leiderschap belicht. Naast de visie van topambtenaren zelf bevat het boek reflecties van toonaangevende bestuurders, eindverantwoordelijke directeuren en aanstormende talenten uit het bedrijfsleven, de wetenschap, media, de sport, gemeenten en provincies, lokale en landelijke politiek en de culturele sector. Zij gaan daarbij uitvoerig in op de kenmerken van hun eigen leiderschap, ontwikkelingen waarmee zij worden geconfronteerd en zijn openhartig in hun adviezen aan de Haagse topambtenaar. Daarnaast worden de resultaten gepresenteerd van een onderzoek naar de loopbanen van de huidige generatie topambtenaren bij de Rijksdienst. Deze uitkomsten zijn vergeleken met onderzoeksresultaten van 2004, destijds gepubliceerd in het boek Wie is de topambtenaar?. Vooronderstellingen over achtergrond, honkvastheid, ervaring in het bedrijfsleven en de opkomst van de vrouwelijke topambtenaar worden bevestigd én ontkracht. Haagsche Bazen is een must voor iedereen die de ambtelijke top in Den Haag wil begrijpen of bereiken.
Nieuwsgierig naar het boek Haagsche Bazen? U kunt het boek hier bestellen.