Proefschrift - Burgemeesters in Crisistijd

De Vries voerde voor zijn proefschrift twee onderzoeksprojecten uit onder burgemeesters, locoburgemeesters en gemeentesecretarissen. Ook analyseerde hij 68 crises op het vlak van openbare orde en veiligheid. Op basis van de resultaten concludeert hij dat autocratisch (directief) én participatief (consulterend) leiderschap van burgemeesters er tijdens crises toe doen.

Een gijzelingszaak in een supermarkt, een poederbrief op de redactie van een lokale krant, een oproer tijdens een gemeentevergadering, een ongeluk met een chemische fabriek – het is een willekeurige greep uit de stroom van incidenten en crises die de afgelopen jaren de revue passeerden en burgers en gemeentelijke overheden in hun greep hielden. En telkens weer was het aan de burgemeester van de betrokken gemeente om het incident of de crisis het hoofd te bieden. Immers, de burgemeester is bij wet de eindverantwoordelijke voor de rampenbestrijding en crisisbeheersing in de eigen gemeente, en diens aanpak – diens opstelling als leidinggevende – is daarmee een bepalende factor voor de wijze waarop een crisis wordt gereguleerd en tot een goed einde wordt gebracht. Of zoals Jan Mans, burgemeester van Enschede tijdens de vuurwerkramp in 2000, het verwoordde: “Pure chaos in de stad. (…) En je weet: je wordt geacht leiding te geven aan de ramp”.

De succesverhalen in de media over hoe leiders hun organisatie door crises wisten te loodsen, wekken de indruk dat er veel bekend is over leiderschap tijdens crises. Het tegendeel is waar. Terwijl leiderschap een van de meest onderzochte verschijnselen in de sociale en gedragswetenschappen is, is naar leiderschap tijdens crises weinig systematisch onderzoek gedaan. Dit hiaat is problematisch vanwege de bepalende rol die leidinggevenden tijdens een crisis spelen, alsook omdat het goed denkbaar is dat tijdens crises ander leiderschap gewenst is dan onder normale omstandigheden, en ook dat bepaald leiderschapsgedrag andere consequenties heeft tijdens crises, dan onder normale omstandigheden.

Velen verwachten van burgemeesters dat zij tijdens crises meer leiderschap (moeten) laten zien dan zij in de dagelijkse praktijk gewend zijn. Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar antecedenten, moderatoren, uitkomsten en contingenties van effectief leiderschapsgedrag in crisistijd, met daarbij expliciet aandacht voor het optreden van burgemeesters in Nederland als crisismanager. Wat is bepalend voor het succes van het leiderschap van burgemeesters tijdens crises: hun persoonlijkheid, de leiderschapscontext (mogelijke variaties daarin) of beide?