Wind op zee in Nederland groeide uit tot een succesverhaal dankzij sterk gedaalde kosten en de realisatie van het eerste subsidievrije windpark ter wereld. Tot nu toe is er voldoende marktinteresse: 4,7 GW is operationeel en 5,5 GW bevindt zich in verschillende fasen van ontwikkeling.
Toch heeft de verslechterde marktdynamiek ertoe geleid dat de tenderdoelstelling voor dit jaar is bijgesteld van 4 GW naar slechts 1 GW en voor 2040 van 50 GW opgesteld vermogen naar 30 tot 40 GW. Zonder daadkrachtig politiek optreden dreigt verdere vertraging voor de motor van de Nederlandse energietransitie.
Huidige uitdagingen
- Kostenstijging door inflatie, hogere rente en druk op toeleveringsketens;
- Volatiele energieprijzen als gevolg van geopolitieke spanningen;
- Netcongestie, langdurige vergunningstrajecten en ruimtelijke beperkingen belemmeren voortgang;
- Onvoldoende vraag vanuit m.n. de industrie.
Om stilstand te voorkomen en de haalbaarheid van projecten te waarborgen, is politieke actie nodig op drie fronten:
- Zorgen voor stabiele regelgeving en voorspelbare uitrol van toekomstige projecten;
- Beperken van financiële risico’s om investeringen aantrekkelijk te houden;
- Versnellen van elektrificatie om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen.
Zonder gerichte overheidsinterventie dreigt stagnatie in de uitrol van wind op zee.
Van vicieuze cirkel naar virtuoze cirkel: beleid, planning en financiering als hefboom
Wat is het probleem?
De kosten voor wind-op-zee zijn sterk gestegen door inflatie, supply chain onderbrekingen en hogere rentes. Dit maakt het lastig voor investeerders om risico’s en rendementen in te schatten. Zonder ingrijpen dreigt een vicieuze cirkel: van afnemende commerciële levensvatbaarheid van projecten tot afnemende investeringen in de supply chain tot stagnatie in de offshore industrie.
Tot 2022 daalde de Levelized Costs of Energy (LCoE) fors en was de Europese windsector een succesverhaal. Significante verlaging van LCoE tot 2040 is mogelijk als de levensvatbaarheid van projecten wordt gegarandeerd en de uitrol van windprojecten op zee niet stagneert.
Hoe komen we uit de impasse?
- Heldere en stabiele langetermijndoelstellingen: Garandeer voorspel-baarheid tot 2040 door duidelijke jaarlijkse volumes te definiëren voor getenderd en geïnstalleerd vermogen. Dit biedt de windsector en de bijbehorende toeleveringsketens de zekerheid die nodig is om langdurige investeringen mogelijk te maken en capaciteit structureel uit te breiden;
- Europese beleidscoördinatie en langetermijnplanning: Een gecoördineerde Europese uitrol met gelijkmatige jaarlijkse capaciteit biedt investeringszekerheid, stimuleert schaalvergroting en versnelt kostenverlaging via de leercurve;
- Financiële stabiliteit via risicoreductie: Tijdelijke inzet van tweezijdige CfD’s verlaagt kapitaalkosten door inkomenszekerheid, verkleint de risicopremie en versterkt financierbaarheid (i.e. 2%-punt lagere WACC leidt tot 15% lagere LCoE d.m.v. lagere kapitaalkosten).
Creëer zekerheid door stabiele inkomsten en voldoende vraag naar duurzame elektriciteit
Wat is het probleem?
Het rendement van wind-op-zeeprojecten hangt sterk af van een stabiele vraag naar duurzame elektriciteit en zekerheid over inkomsten om grootschalige investeringen te rechtvaardigen. De toegenomen volatiliteit in prijzen en afzetzekerheid heeft dit aanzienlijk ondermijnd, waardoor nieuwe projecten minder aantrekkelijk zijn. Tijdelijke financiële steun is daarom cruciaal om de huidige uitdagingen te overbruggen en toekomstige doelen haalbaar te maken.
Hoe komen we uit de impasse?
- Publiek-privaat fonds voor stabiele investeringen: om de financieringsimpasse te doorbreken, is meer zekerheid voor investeerders nodig. Een oplossing is de oprichting van een publiek-privaat fonds dat via tweezijdige-CFDs investeert in de energiesector. Dit mechanisme garandeert een minimale opbrengst bij lage marktprijzen en krijgt inkomsten bij hoge prijzen. Investeringen worden voorspelbaarder en minder risicovol; de overwinsten vloeien terug naar dit fonds, zie ook het figuur hieronder;
- Duidelijke regels: daarnaast kunnen capaciteitstarieven en strategische overheidsdeelname de financierbaarheid verbeteren, waardoor cruciale infrastructuurprojecten sneller van de grond komen;
- Versnellen elektrificatie: slimme elektrificatie door middel van flexibiliteit van bijvoorbeeld industrie, mobiliteit, en warmteproductie vergroot de vraag naar duurzaam geproduceerde elektriciteit. Hierdoor hebben ontwikkelaars de zekerheid van voldoende vraag en voorspelbaarheid op de lange termijn om te blijven investeren in wind-op-zeeprojecten.
Berenschot ondersteunt op deze problematiek
Systeemintegratie windenergie op zee
Berenschot heeft samen met Guidehouse in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) onderzoek gedaan naar systeemintegratie van wind op zee in het toekomstige energiesysteem.
Hierbij zijn diverse scenario’s uitgewerkt en modelleringen ontwikkeld ter ondersteuningen van complexe netwerkintegratie vraagstukken.
Het rapport verkent oplossingen om de CO2-reductiedoelstelling van 95% in 2050 te halen. Windenergie op zee wordt als de motor van de energietransitie beschouwd met technologieën zoals elektrolyse en batterijen om netcongestie tegen te gaan. Daarnaast is verkend hoe innovatieve tarieven en flexibiliteit energiegebruik kan optimaliseren, investeringsdruk kan verminderen om alsnog hernieuwbare capaciteit te vergroten.
Greater North Sea Basin Initiative
De Noordzee staat voor een groeiende ruimtevraag vanuit diverse sectoren, waarbij energieproductie een steeds belangrijkere rol krijgt. Dit vraagt van alle Noordzeelanden een gezamenlijke inzet op meervoudige ruimtelijke planning.
Berenschot heeft deze internationale coördinatie mede vormgegeven. Dit doormiddel van het secretariaat en het opzetten van een governance tussen de negen verschillende Noordzee landen. De inzet van Berenschot heeft geresulteerd in een GNSBI-verklaring van Antwerpen, het fundament voor internationale samenwerking over het ruimtegebruik op de Noordzee.
Berenschot zet zich momenteel in als internationaal secretariaat en begeleid de inhoudelijke werkgroepen.
Impact of a green interest rate
De studie Groene rente en netwerktarieven, uitgevoerd door Berenschot in opdracht van de NVDE, toont aan dat een lager rentetarief voor duurzame infrastructuur de kapitaallasten van netbeheerders flink kan verlagen.
Voor offshore wind is dit cruciaal: de miljardeninvesteringen in verbindingen en netuitbreiding om windstroom aan land te brengen bepalen grotendeels de systeemkosten. Met een groene rente dalen de netwerktarieven, profiteren bedrijven en huishoudens, en wordt de businesscase voor nieuwe windparken sterker.
Door lagere financieringslasten kunnen grootschalige projecten sneller en betaalbaarder worden gerealiseerd – een essentiële stap richting de Nederlandse klimaatdoelen.
