Het Nederlandse spoorsysteem staat voor een ingrijpende transformatie met de implementatie van het European Rail Traffic Management System (ERTMS). Dit geavanceerde digitale treinbeveiligingssysteem belooft niet alleen de efficiëntie van treinoperaties te verbeteren, maar ook de veiligheid en interoperabiliteit op het Europese spoorwegnet te vergroten. In mei 2019 besloot het kabinet-Rutte III daarom het huidige treinbeveiligingssysteem voor 2050 landelijk te vervangen door het ERTMS, een overgang die alle partijen in de sector raakt. Het programma ERTMS gaat over de eerste fase van deze landelijke uitrol tot en met 2030.
Internationale expertcommissie
Dit voorjaar bleek uit de achttiende voortgangsrapportage van het programma ERTMS aan de Tweede Kamer dat naar verwachting meer geld en tijd nodig zijn voor de implementatie van ERTMS. Om meer zicht te krijgen op de opgave, heeft een commissie van internationale experts een second opinion uitgevoerd op de kostenraming en de aanpak. In deze dynamische context heeft Berenschot een cruciale rol gespeeld door, in opdracht van het programma ERTMS, de internationale expertcommissie te begeleiden en te ondersteunen bij een grondige evaluatie van de huidige ERTMS-uitrol in Nederland. Deze second opinion vormt een mijlpaal in de voortdurende inspanningen om de Nederlandse spoorwegen te moderniseren en de integratie ervan in het bredere Europese spoorweglandschap te versterken.
Verbetergebieden geïdentificeerd
De uitgebreide evaluatie van de expertcommissie, gebaseerd op documentenanalyse en interviews, vormt de basis voor de bevindingen in het eindrapport. Aan de hand van vier thema’s – programme governance, technical management & scope, system integration & integration management en costs – zijn binnen het programma gebieden geïdentificeerd die verbeterd zouden kunnen worden. Daarnaast wordt in de rapportage het Nederlandse ERTMS-programma vergeleken met soortgelijke programma’s in heel Europa, met de nadruk op kosten en algemene beheersmaatregelen.
Huidige tijdlijn niet haalbaar
Eindconclusie van de expertcommissie is dat het programma waarschijnlijk niet zijn doelstellingen zal bereiken binnen de voorgestelde tijdlijnen. Het implementeren van de aanbevolen wijzigingen – waaronder governance, aanpassingen aan het programmaschema, verbeterd risicobeheer, verbeterd technisch en integratieleiderschap, evenals strakkere scope- en kostenbeheersing – zal de kans op succesvolle uitrol vergroten. Ten aanzien van het behalen van de geplande tijdlijnen ziet de commissie een extra minimumrisico van twee jaar op basis van internationale benchmarkgegevens. De kostenraming lijkt echter wel alle onderdelen van het programma te bevatten, aldus de commissie, en het geraamde bedrag zou genoeg moeten zijn om de programmascope te realiseren
Kennis en procesbegeleiding
Berenschot was verantwoordelijk voor het proces en de eindrapportage van de evaluatie en vormde de brug tussen de internationale expertcommissie en de Nederlandse ERTMS-context. Mede dankzij onze inhoudelijke kennis van de context en strakke procesbegeleiding is de commissie erin geslaagd deze opdracht in zeer korte tijd succesvol af te ronden.
Scherper inzicht
De uitkomsten zijn stevig en vormen een opgave. Het rapport van de internationale commissie draagt bij aan een scherper inzicht in die opgave en bevat tevens 28 concrete aanbevelingen plus waardevol inhoudelijk advies. De staatssecretaris heeft op basis van deze second opinion nu al een aantal zaken in gang gezet. Dit betreft onder meer het tijdelijk in omvang terugbrengen van de scope en het opstarten van een ontwikkelgerichte lerende aanpak.