In de nacht van 1 op 2 november 2023 steeg het waterpeil in en rondom Amsterdam met tientallen centimeters. Hierdoor was er sprake van de hoogste waterstand in de afgelopen 20 jaar. Alerte medewerkers van Rijkswaterstaat voorkwamen verdere stijging van het water. Vanwege de mogelijke impact heeft Rijkswaterstaat onder andere Berenschot gevraagd om deze gebeurtenis te evalueren en aanbevelingen te formuleren.
Wat is er gebeurd?
In de stormachtige nacht van 1 op 2 november vorig jaar ontstond er een storing aan de spuikokers in het spui- en gemaalcomplex in IJmuiden. Hierdoor werden de spuikokers aan het einde van een reguliere spui niet automatisch gesloten. Het complex in IJmuiden is essentieel in het beheersen van het waterpeil op het Noordzeekanaal en Amsterdam-Rijnkanaal en de daarop afwaterende gebieden die in beheer zijn bij verschillende waterschappen. Toen de waterstand op de Noordzee weer steeg als gevolg van vloed, is door de openstaande spuikokers een grote hoeveelheid water vanuit de Noordzee terug het Noordzeekanaal ingestroomd richting Amsterdam. Dat resulteerde in de hoogste waterstand in twintig jaar in de hoofdstad en problemen met de riolering in dreigden.
Dit hoge waterpeil wordt aan het begin van de ochtend opgemerkt door bedieningsmedewerkers van Rijkswaterstaat, waarna Rijkswaterstaat, omliggende waterschappen en de aannemer direct in actie komen en de spuikokers handmatig worden gesloten.
Evaluatie organisatie en crisisaanpak
Rijkswaterstaat heeft deze gebeurtenis op zowel organisatorisch als technisch vlak laten evalueren middels vier evaluatieonderzoeken. Berenschot voerde daarbij de evaluatie uit naar de organisatorische kant en de crisisaanpak rondom de hoge waterstand in het Noordzeekanaal en de werking van het Regionaal Wateroverlastoverleg (RWO, een multidisciplinair samenwerkingsverband van Rijkswaterstaat en omliggende waterschappen).
In het onderzoek hebben we de beschikbare documenten rondom het RWO en de opschaling bestudeerd. Vervolgens zijn aan de hand van een uitgebreide reconstructie de belangrijkste momenten en ontwikkelingen geplaatst in een feitelijk en chronologisch overzicht van gebeurtenissen. Ook hebben we verschillende sleutelpersonen geïnterviewd die bij de gebeurtenis betrokken waren.
Op basis van de reconstructie en de interviews hebben we vervolgens een analyse opgesteld en deze aan betrokkenen gepresenteerd in een validatie- en reflectiesessie. Op basis daarvan hebben we de volgende hoofdconclusies geformuleerd:
- Verbeter de samenwerking met en informatievoorziening naar externe partners.
- Onderzoek de mogelijkheden om het RWO, waar nodig, aan te sluiten op de crisisstructuur van Rijkswaterstaat.
- Structureer de afstemming op het gebied van communicatie, zodat tijdig een consistente, heldere communicatieboodschap geformuleerd kan worden.
Eerste maatregelen getroffen
Rijkswaterstaat gebruikt de aanbevelingen van Berenschot en die uit de andere evaluatierapporten om te leren en verbeteringen aan te brengen. De afgelopen maanden zijn al eerste maatregelen getroffen. Zo is de bediening van het spuicomplex verplaatst naar IJmuiden, zodat medewerkers van Rijkswaterstaat voortaan met eigen ogen de gang van zaken kunnen monitoren. Tevens is nu 24/7 een aannemer aanwezig bij het complex, die bij een mogelijk volgend incident meteen kan ingrijpen. Daarnaast heeft het bedieningspersoneel extra trainingen gekregen. Tot slot zal in het vervolg bij een incident ter alarmering een akoestisch signaal klinken.
De evaluatierapporten staan inmiddels online op de site van Rijkswaterstaat.
Hebt u vragen over veiligheid- en crisismanagement? Neem dan gerust contact met ons op. Wij staan u graag bij met onze ervaring, expertise en onafhankelijkheid!