Gemeenten geven beperkt invulling aan thema’s als betaalbaar wonen, veiligheid en financiën. Dit blijkt uit onderzoek van organisatieadviesbureau Berenschot naar de inhoud van 269 gemeentelijke coalitieakkoorden. Het onderzoek is een vervolg op het kiezersonderzoek uit maart 2022. Daaruit bleek dat kiezers de eerdergenoemde onderwerpen juist wel belangrijk vonden bij de gemeenteraadsverkiezingen.
Op 28 juli presenteert Berenschot het onderzoek naar de coalitieakkoorden. “Deze analyse geeft een duidelijk beeld van wat het lokale bestuur wil én gaat doen. Het is daarbij ook interessant om te zien of de vraagstukken die burgers belangrijk vinden, terugkomen in de gemeentelijke coalitieakkoorden,” vertelt Floris Bannink, één van de twee managing directors voor het openbaar bestuur bij Berenschot. “Deels zijn dit dezelfde thema’s die landelijk spelen, maar er zijn ook duidelijke verschillen. Zo zien we in elk geval dat wonen als belangrijkste thema naar voren komt. De andere prioritaire thema’s krijgen minder aandacht. Ook actuele thema’s zoals bestuurscultuur, Europa en corona komen beperkt aan bod.”
De thema’s die Berenschot heeft onderzocht zijn onder andere wonen, veiligheid, integriteit, gemeentelijke financiën, energietransitie en zorg.
Toename in samenwerkingsverbanden
In vergelijking met de coalitieakkoorden uit 2018, komen veel van dezelfde thema's terug in 2022. Met name werk en zorg worden zowel in 2018 als 2022 vaak genoemd. Woorden die in 2022 opvallend vaker voorkomen zijn woning, energie (en energiearmoede) en gezond. De woorden duurzaam, economie en onderwijs komen juist minder vaak voor in vergelijking met 2018.
Het woord dat het meest voorkomt in de coalitieakkoorden is samen. “Dit past bij de noodzaak van gemeenten om de maatschappelijke vraagstukken, zoals de woningnood en energiecrisis, gezamenlijk op te pakken met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven, maar ook vaker met andere overheden,” aldus Roeland Stolk, managing director voor het openbaar bestuur bij Berenschot. “Gemeenten zien dat zij het niet alleen kunnen en met anderen tot oplossingen moeten komen. Wij verwachten dan ook een toename in het aantal samenwerkingsverbanden, al dan niet geschaard onder het containerbegrip regio.”
Crisis in de coalitieakkoorden
Met het onderzoek heeft Berenschot ook in kaart gebracht in hoeverre de actuele crises in Nederland terug te vinden zijn. In ruim 100 gemeenten komt het woord crisis niet voor in het akkoord, in 151 akkoorden wel en dan vooral in combinatie met corona (83). Ook wordt het woord crisis gekoppeld aan klimaat (24), wonen (14), energie (13) en stikstof (8).
“Het is fascinerend dat het woord dat landelijk de trom slaat, lokaal veel minder geluid maakt,” vertelt Stolk. “Gemeenten wijzen op dezelfde landelijke thema’s, maar leggen de nadruk op realistische oplossingen. Er zijn in dat kader wel grote zorgen over de bekostiging. Zo zien we dat gemeenten ruimte zoeken om met beperkte budgetten eigen keuzes te maken, zeker met het oog op de voorgenomen bekostigingskorting in 2026. Gemeenten kiezen overwegend voor de lange termijn en leggen minder focus op de acute realiteit van crisis en wantrouwen die landelijk te zien is.”
Over het onderzoek
Berenschot heeft kwantitatief onderzoek gedaan naar de inhoud van 269 van de 345 coalitieakkoorden die tot stand zijn gekomen na de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen maart. Een divers team van adviseurs heeft onderzoek gedaan naar de belangrijkste thema’s in de coalitieakkoorden. Deze zijn ook vergeleken met die van 2018.
Dit nieuwe onderzoek is het vervolg op het kiezersonderzoek uit maart 2022. Daarin heeft Berenschot samen met I&O Research onder andere onderzocht welke thema’s kiezers belangrijk vonden bij de gemeenteraadsverkiezingen 2022. In dit nieuwe onderzoek is geanalyseerd in hoeverre die thema’s terugkomen in de coalitieakkoorden. De geanalyseerde akkoorden zijn representatief wat betreft de grootte en regionale spreiding van gemeenten.
