Het ministerie van BZK werkt aan de ontwikkeling en invoering van een beleidskader voor de taaktoedeling aan decentrale bestuursorganen. In opdracht van BZK heeft Berenschot onderzocht hoe vergelijkbare beleidskaders binnen de Rijksoverheid eruitzien, met als doel hier waardevolle inzichten uit te halen.
Aanleiding
Bij taaktoedeling van het Rijk aan gemeenten, provincies en waterschappen wordt vaak beperkt rekening gehouden met de organieke kenmerken, financiële draagkracht en uitvoeringskracht van decentrale bestuurslichamen. In de praktijk leidt dit er bijvoorbeeld toe dat decentrale overheden in steeds meer verschillende regio’s en vormen gaan samenwerken. Daarnaast is er weinig regie vanuit het Rijk op welke taken allemaal aan decentrale overheden worden toebedeeld. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wenst nu meer structuur in taaktoedelingen aan te brengen – als verantwoordelijk ministerie voor de inrichting van het openbaar bestuur.
Daarom werkt het ministerie aan de ontwikkeling en invoering van een beleidskader voor de taaktoedeling aan decentrale bestuursorganen. Dit draait om de vraag welke taken bij welke bestuurslaag horen. Dit initiatief is het resultaat van dialoogsessies in de zomer van 2022, waar de VNG, gemeenten, provincies, IenW, UvW, waterschappen, gedecentraliseerde besturen (zoals zbo's, diensten en agentschappen) en ministeries aan deelnamen.
Stap voor stap
Bij de stappen richting het opstellen van genoemde visie komen diverse vraagstukken naar voren rond de implementatie, uitvoering en handhaving hiervan, die uiteindelijk zullen worden vastgelegd in een 'Beleidskader decentraal bestuur'. In opdracht van BZK heeft Berenschot onderzocht hoe vergelijkbare afspraken binnen de Rijksoverheid eruitzien, met als doel hier waardevolle inzichten uit te halen. Het onderzoek concentreerde zich op de Comptabiliteitswet, Kaderwet zelfstandige bestuursorganen, Regeling agentschappen en de Wet natuurbescherming (met nadruk op de nationale natuurvisie).
Na een eerste fase waarin deze soortgelijke afspraken (of: ‘kaderstellende constructen’) zijn geselecteerd, hebben we deze aan de hand van een gestructureerd analysekader nauwgezet onderzocht. Een overkoepelende analyse leverde vervolgens lessen op voor het beleidskader decentraal bestuur. Bij het onderzoek was ook een klankbordgroep betrokken, bestaande uit emeritus hoogleraar Douwe Jan Elzinga en diverse BZK-medewerkers.
Toewijding en capaciteit
Op basis van ons onderzoek hebben we vastgesteld dat het gebruikelijk is om afspraken over taaktoedeling vast te leggen in een (beleids)kader. Daarbij staan aspecten als procesgang, verantwoordelijkheden en bevoegdheden meestal centraal. Lessen zijn onder andere dat het ministerie kan sturen middels de selectie van ‘harde’ en ‘zachte’ kenmerken voor taaktoedeling en dat een formele rol bij taaktoedeling voor de minister van BZK de kans op naleving van het beleidskader aanzienlijk vergroot. Een kader op papier is echter slechts het begin; effectiviteit vereist vervolgens ook toewijding in de uitvoering en handhaving en voldoende capaciteit.
Deze en overige bevindingen zijn gepresenteerd tijdens een brede bijeenkomst met vertegenwoordigers van diverse ministeries en decentrale overheden. Het rapport is gepubliceerd in december 2023.