Energiesysteem van de toekomst voor Limburgse gemeenten | Berenschot cases

“Alle vier de gemeenten vroegen zich af hoe het energiesysteem voor 2040 eruit zou moeten zien, afgaand op de verwachte economische en ruimtelijke ontwikkelingen in het hele gebied”, zegt Eugene-Emile Kuis van K2E Consultancy, die optreedt als gedelegeerd opdrachtgever voor de gemeenten. “Ze beschikken wel over een eigen routekaart rond energie, maar die stukken zijn doorgaans vier, vijf jaar oud. Dus was er nut en noodzaak om met elkaar opnieuw te bekijken waar het energiesysteem zich heen beweegt. Want de afgelopen vijf jaar is er veel veranderd.”

- Robert Wilms, beleidsmedewerker duurzame ontwikkeling gemeente Leudal

Robert Wilms, die vanuit zijn rol als beleidsmedewerker duurzame ontwikkeling bij de gemeente Leudal betrokken is bij het traject, noemt nog een andere reden om de samenwerking aan te gaan. “De RES van onze regio omvat vijftien gemeenten. Besluitvorming neemt dan meer tijd in beslag, wat de slagkracht voor de uitvoering vermindert”, verklaart hij. “Met de vier gemeenten hopen we sneller te kunnen opereren.” Dit kleinere schaalniveau leent zich bovendien beter om toe te werken naar de handelingsperspectieven voor de gemeenten. De opdracht werd gegund aan Berenschot vanwege de inbreng van inhoudelijke kennis op energie en publieke belangen, in combinatie met ruimtelijk-ontwerpspecialist HeusschenCopier. 

De keus viel op Berenschot vanwege de gestructureerde aanpak, waar bij andere gegadigden de focus meer op het proces lag. Met het traject willen de betrokken gemeenten ervoor zorgen dat ze in de toekomst hun inwoners en bedrijven van voldoende en betaalbare energie kunnen voorzien. “Niks doen is geen optie, getuige de recente stroomuitval in Spanje, Groningen en Maastricht. Dan komt het toch dichtbij. Daarom pakken wij dit proactief op”, zegt Wilms. Kennis van ‘de wereld van B’, oftewel waar het energiesysteem van de toekomst in 2040 aan moet voldoen om lokale kansen te benutten, maakt het mogelijk om al terugredenerend te bepalen welk pad de gemeenten moeten bewandelen. “Dat is nodig als je als gemeenten stappen wilt zetten qua gezonde economische groei en ontwikkelingen in de ruimte, met name wat woningbouw betreft, en tevens oog wilt houden voor sociale ontwikkelingen. In alle gevallen is energie onmisbaar, dus moet je met elkaar bedenken hoe je dat gaat regelen”, aldus Kuis. “Berenschot heeft die kennis aan boord en weet die ook toe te passen.”

Bij het opstellen van het integrale beeld van een energiesysteem van de toekomst, reikten de gemeenten Berenschot vier perspectieven aan – ruimtelijke ontwikkeling, financieel, brede welvaart en digitalisering. “Daarvoor hebben ze de vier PBL-scenario’s als uitgangspunt genomen, om een en ander in een breder landelijk kader te plaatsen. Een prachtige kapstok”, vertelt Kuis.

Berenschot en HeusschenCopier organiseerden een aantal workshops met de GIS-kaarten en publieke belangen op tafel, zodat de landelijke scenario’s gezamenlijk vertaald en toegepast konden worden op het gebied en de ambities. “Belangrijke meerwaarde was dat daarbij collega’s van diverse beleidsterreinen – van ruimtelijke ordening, verkeer, landschap, natuur en sociale ontwikkeling – daarbij aanwezig waren”, schetst Wilms. “Tot dan toe was duurzaamheid en energie meer iets van duurzaamheidsambtenaren, en nog niet echt geland bij collega’s van ruimte die met woningbouwprogramma’s bezig zijn of collega’s van economie die met bedrijven bezig zijn. Nu beseffen ze beter dat we voor het realiseren van onze ambities energie nodig hebben, zonder energie draait er helemaal niets.”

- Eugene-Emile Kuis, gedelegeerd opdrachtgever voor de gemeenten vanuit K2E Consultancy

Het traject mondde uit in een viertal scenario’s rond de ruimtelijke en economische visie. “Twee staken er echt bovenuit, en daaraan hebben we nuttige elementen toegevoegd uit de andere twee door de scenario’s te toetsen aan de door de gemeenten geprioriteerde publieke belangen”, aldus Kuis. “Zo zijn we gekomen tot twee scenario’s die passen bij ons gebied: ondernemende regio (Cranendonck, Weert, Nederweert) en groene groei (Leudal). Het mooie is dat het niet óf-óf is maar én-én, we benutten de pluspunten van beide scenario’s.” Zowel Wilms als Kuis gebruikt het expertrapport van Berenschot en het kaartmateriaal van HeusschenCopier inmiddels regelmatig als naslagwerk. “Als gemeenten zijn we minder goed in het verzamelen van data. Zij weten precies welke bronnen ze kunnen raadplegen en hoe ze cijfers moeten interpreteren. Dat heeft ons veel tijd gescheeld.”

Komende maanden staan gesprekken met raadsleden uit de vier gemeenten op de agenda, om hen mee te nemen in het belang, de betekenis en nadere uitwerking van een gezamenlijk energiesysteem van de toekomst. “Ook helpt het expertrapport ons om het goede gesprek te voeren met netbeheerders Enexis en TenneT en aan te geven wat dit energiesysteem betekent voor de energie-infrastructuur. Dergelijke trajecten duren soms jaren, dus is het zaak om dat nu al op tafel te leggen”, aldus Kuis. Hetzelfde geldt voor overleg met de provincies Limburg en Noord-Brabant, meent Wilms. “Als wij stappen willen zetten, zullen we ook daar die informatie moeten neerleggen. En wanneer de provincies bezig gaan met hun omgevingsvisie, schuiven wij graag aan met het oog op de energie-infrastructuur.”

Terugkijkend noemen beiden de korte tijd – binnen vijf maanden – waarin de resultaten zijn opgeleverd. Wilms: Knap dat ze de snelheid erin hielden, het was toch midden in de vakantieperiode.” Die korte klap was volgens Kuis ook nodig. “Energie is een hoogdynamische wereld, je wilt niet het risico lopen dat je wordt ingehaald door de tijd.” Naar aanleiding van het expertrapport hebben de vier gemeenten inmiddels naar elkaar uitgesproken dat ze intensiever gaan samenwerken op de energietransitie.