De Proeftuinmonitor 2024 van het NPLW, ontwikkeld door Berenschot en Ipsos I&O, volgt de voortgang van de 66 proeftuinen waarin wordt geprobeerd bestaande bouw aardgasvrij te maken. Inmiddels is dit programma zes jaar onderweg. Zijn we inmiddels wijzer dan toen?
De zorgen van toen zijn ook de zorgen van nu
Toen Nederland in 2018 serieus aan de slag ging met aardgasvrije wijken, waren betaalbaarheid, publieke realisatiekracht en draagvlak de grootste zorgen. Kijkend naar de nieuwe Proeftuinmonitor en de vraagstukken waar Berenschot in 2024 aan heeft gewerkt, dan zijn dat nog steeds de grote thema’s. Betaalbaarheid staat met name onder druk bij warmtenetten, doordat de doorgaans gunstige kosten-batenverhouding voor de maatschappij zich niet doorvertaalt naar een even voordelige verhouding voor ontwikkelaars en eindgebruikers.
Nieuwe instrumenten betekenen niet per se meer realisatiekracht
Uit de Proeftuinmonitor blijkt dat veel gemeenten nog aarzelen over nut en noodzaak van de nieuwe instrumenten die zij met de Wcw en de Wgiw krijgen, zoals warmtekavels en de aanwijsbevoegdheid. De regierol van gemeenten vraagt ook om bestuurlijke bereidheid en voldoende zekerheid dat marktpartijen, (georganiseerde) bewoners en publieke partners eveneens hun rol kunnen spelen. Dit kwam ook naar voren in een aantal bestuurlijke ateliers van het NPLW die Berenschot dit jaar hielp organiseren.
Uitvoeringsperikelen als signaalfunctie
Desondanks zijn we na zes jaar toch wel veel verder, simpelweg omdat we tegen steeds meer uitvoeringsperikelen aanlopen. Deze uitvoeringsperikelen hebben een belangrijke signaalfunctie. Zo blijkt Netcongestie een veel groter probleem dan destijds bedacht, woningisolatie loopt tegen natuurwetgeving aan, en de immense schaal van de energietransitie dwingt tot creatieve oplossingen om schaarste het hoofd te bieden. Denk aan bewonersinitiatieven die zelf installatiebedrijven oprichten omdat de markt onvoldoende kan leveren.
De belangrijkste lessen moeten nog komen
Al met al is er in de proeftuinen veel geleerd in de afgelopen jaren. De koplopers daar krijgen als eerste te maken met problemen, en hebben dus een wezenlijke signaalfunctie. De belangrijkste les moet echter nog geleerd worden: hoe komen we de uitvoeringsproblemen te boven en hoe komen we tot daadwerkelijke voltooiing van de plannen? We hebben er vertrouwen in dat toekomstige proeftuinmonitors het antwoord zullen leveren op deze vragen.
7 inzichten voor de energiesector
Bij Berenschot werken we actief mee aan de energietransitie binnen Nederland. Hierdoor doen we veel kennis en ervaring op binnen de energiesector en kennen we de laatste trends. In de reeks '7 inzichten' delen verschillende adviseurs de inzichten die zij het afgelopen jaar (2024) hebben opgedaan.