VWS heeft Berenschot gevraagd onderzoek te doen naar de onderkant van de geneesmiddelenmarkt. Enerzijds om te komen tot een definitie en omschrijving van dit deel van de markt en anderzijds om de invloed van instrumenten, beleid en gedrag te analyseren.
De onderkant van de geneesmiddelenmarkt is in kaart gebracht met gedegen data-analyses in samenwerking met Zorgvuldig Advies. Voor dit onderzoek werd de data geleverd door Farminform en databronnen zoals Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) waarmee beschrijvende analyses zijn uitgevoerd. Op 16 december is het rapport aan de Tweede Kamer verstuurd.
Onderzoek onderkant geneesmiddelenmarkt
De geneesmiddelenmarkt is een complexe markt. Een deel van de geneesmiddelen die vanwege prijsdruk en dynamiek vaak aandacht krijgen, betreft de ‘onderkant’ van deze markt. Over dit segment bestaat echter veel onduidelijkheid. Ook heeft het Ministerie van VWS zorgwekkende signalen ontvangen over risico’s op beschikbaarheid van deze middelen en mogelijk verschraling van het aanbod. Er is dan ook voor gekozen om de onderkant van de geneesmiddelenmarkt te bestuderen als een mogelijk kwetsbaar deel. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in vier grote marktsegmenten met een zekere homogeniteit op basis van omzet en aantal aanbieders. Deze vier marktsegmenten zijn: de nicheproducten, de nicheproducten met veel aanbieders, de generieke hardlopers en de kostbare middelen.
Definitie onderkant geneesmiddelenmarkt
In dit rapport hanteren we de volgende definitie: 'De onderkant van de geneesmiddelenmarkt betreft met name geneesmiddelen met een lage omzet (laagste twee kwartielen) op GVS-cluster en ATC5-niveau (nicheproducten en nicheproducten met veel aanbieders) óf geneesmiddelen waarvan de beschikbaarheid mogelijk kwetsbaar is door (te) lage marges maar die op basis van dit onderzoek niet te typeren zijn. Al deze geneesmiddelen zijn mogelijk kwetsbaar door de lage marges en behoren daarom tot de onderkant van de geneesmiddelenmarkt.'
Op basis van deze definitie omvat de onderkant van de geneesmiddelenmarkt twee segmenten: de nicheproducten en nicheproducten met veel aanbieders. Vaak zijn bedrijven actief in meerdere van deze onderscheiden marktsegmenten, waarbij zowel generieke als spécialité-leveranciers actief zijn met omzet in zowel de nicheproducten als in de nicheproducten met veel leveranciers. Dit betekent dat bijna alle leveranciers te maken hebben met kwetsbare producten in hun portfolio.
Knelpunten
Een aantal handelsvergunninghouders veronderstelt in gesprekken dat er een samenhang bestaat tussen de stapeling van (beleids)maatregelen en een verschraling van het aanbod. Uit dit onderzoek blijkt dat tussen 2015 en 2020 in het segment nicheproducten 2,0% van de producten is doorgehaald, in het segment nicheproducten met veel aanbieders 3,4%, in het segment generieke hardlopers 1,8% en in het segment kostbare middelen 0,5% van de producten. In absolute aantallen komen de meeste doorhalingen voor in het segment generieke hardlopers (531 unieke producten). Wanneer jaar op jaar middelen worden doorgehaald, kan dit zorgen voor een verschraling van het aanbod, al zitten er wel verschillende verhalen en mogelijke verklaringen achter deze cijfers.
Marktdynamiek en maatregelen
Door de oogharen heen kijkend, zien we inderdaad een stapeling van effecten, waar uit de interviews een beeld naar voren komt van een markt waar tegelijkertijd sprake kan zijn van relatief hogere kosten, lagere prijzen en hogere risico’s. Door de marktdynamiek en diversiteit van factoren is de causaliteit van bepaalde maatregelen en hun effecten niet goed af te leiden uit dit datagedreven onderzoek. Daarom is voor diverse onderwerpen vervolgonderzoek gewenst.
Berenschot bedankt Martijn van Bloois, Luuk Renfurm en Léon Walenbergh van Farminform voor hun intensieve betrokkenheid bij het verstrekken van de data en het maken van de data-analyses. Daarnaast wil Berenschot Jeroen Lukaart, Manon Verkroost en Hans Kors van SFK hartelijk bedanken voor hun bijdrage.
