AI lijkt dé belofte van dit decennium. Het gebruik van AI neemt toe, maar tegelijk worstelen organisaties met vragen over afhankelijkheid, veiligheid en ethiek. In deze uitzending van De vooruitgang aan tafel spreekt Rens de Jong met Marleen Stikker van Waag Futurelab en Joes Wigman van Berenschot over hoe organisaties grip houden bij het strategisch toepassen van AI.
Digitale veiligheid is de grootste uitdaging voor organisaties bij de invoering van AI, blijkt uit het AI-Trendonderzoek 2025 van Berenschot en Waag Futurelab. Ruim 90% van de 500 respondenten verwacht dat AI-gebruik in werkprocessen toeneemt, wat de noodzaak vergroot om in digitale veiligheid te investeren en AI-risico’s te beperken.
Reden voor een gesprek met Joes Wigman (Berenschot) en Marleen Stikker (Waag Futurelab).
Als jouw bedrijfsintelligentie opgeslokt wordt door een AI-dienstverlener, wie heeft er dan straks grip op jouw bedrijf
Stap in de AI-trein, maar blijf zelf aan het stuur
Iedereen lijkt mee te moeten in de AI-revolutie. Maar Stikker van Waag Futurelab waarschuwt: “Technologie is nooit neutraal. Het is mensenwerk, altijd verbonden aan belangen. Als je te snel instapt en met de verkeerde partijen werkt, geef je je autonomie uit handen.”
Dat zien beiden ook terug in de praktijk. Veel organisaties starten enthousiast met pilots en proof of concepts, maar zodra ze willen opschalen, lopen ze vast. “Basisvoorwaarden zoals datamanagement en governance zijn vaak niet op orde,” legt Wigman uit. “Zonder solide fundament blijft AI een duur speeltje.”
Het risico? Organisaties worden afhankelijk van een handvol Amerikaanse, Chinese of Europese Big Tech en verliezen zeggenschap over hun eigen data en processen.
Kritische vragen voor bestuurders en beleidsmakers
In deze uitzending zoomen we in op vragen die elke bestuurder zich zou moeten stellen voordat hij of zij AI omarmt:
- Waar optimaliseer ik voor? Gaat het alleen om kosten en productiviteit, of ook om autonomie, werkplezier en duurzaamheid?
- Wie betrek ik bij de besluitvorming? Niet alleen IT en strategie, maar ook HR, OR en externe stakeholders.
- Hoe blijf ik onafhankelijk? Voorkom dat je cruciale bedrijfsprocessen volledig in handen legt van Big Tech.
Stikker is duidelijk: “Als jouw bedrijfsintelligentie opgeslokt wordt door een AI-dienstverlener, wie heeft er dan straks grip op jouw bedrijf?”
Experimenteer eerst zelf met AI voordat je dit blind gaat implementeren in de organisatie.
Data leidt niet altijd tot betere beslissingen
AI kan organisaties helpen om snel patronen te ontdekken in enorme datasets. Wigman noemt als voorbeeld een energiebedrijf, een klant van Berenschot. Door AI in te zetten, kon dat bedrijf razendsnel zijn infrastructuur in kaart brengen. Dat is iets wat met traditionele methodes jaren had geduurd.
Maar er schuilt ook gevaar in de schijnzekerheid van AI-dashboards. “Het hele idee dat meer data automatisch leiden tot betere beslissingen, klopt niet,” zegt Stikker. “We moeten oppassen dat we de dashboards niet verwarren met de werkelijkheid.”
De kunst van verantwoord innoveren
Stikker en Wigman pleiten voor een gebalanceerde aanpak: klein beginnen, maar groots denken. Experimenteer met AI om ervaring op te doen, maar stel duidelijke kaders rond ethiek, transparantie en eigenaarschap.
“Verantwoord innoveren betekent ook dat je waar nodig durft te vertragen,” stelt Stikker. “Snelle lopers kunnen zomaar doodlopers blijken als ze hun data en intelligentie uit handen geven.”
Wigman vult aan: “Organiseer ook tegenspraak in je organisatie. Laat kritische stemmen meedenken, zodat je niet blind achter de hype aanloopt.”
Vooruitgang met AI begint met inzicht
De grootste winst ligt vaak in de eigen organisatie. Door slim te kijken naar processen, databronnen en infrastructuur, voorkom je dat AI een black box wordt. En bovenal: voer het gesprek over waarden. Wat wil je wel en vooral wat niet?
Ook duurzaamheid verdient aandacht. AI verbruikt veel energie en grondstoffen. “We zouden een milieueffectrapportage moeten doen voor datacenters, net zoals bij bouwprojecten gebeurt,” stelt Stikker.
Laat kritische stemmen meedenken, zodat je niet blind achter de hype aanloopt.
Slimmer AI implementeren
- Experimenteer als bestuurder ook met AI.
Wigman : “Experimenteer zelf eerst met AI-toepassingen voordat je dit blind gaat implementeren in de organisatie.” Stikker sluit zich hierbij aan: “Zorg dat je zelf de technologische kennis hebt, vind niet alleen maar ergens iets van.” - Laat kritische medewerkers meedenken.
Wigman: “Wees kritisch als mensen mooie businesscases aandragen. Kijk naar de kansen, maar houd de dingen die je als organisatie belangrijk vindt ook in beeld.” Stikker voegt toe: “Doorgaans betrek je dan andere mensen dan normaal bij IT-projecten. Veel meer multidisciplinair.” - Weet wat je wilt optimaliseren met AI
Stikker : Bedenk wat het doel is van de optimalisatie. Gaat het puur om aandeelhoudersrendement of wil je ook de werkcondities verbeteren? Wigman: “Sowieso niet nu rücksichtlos alles met AI gaan doen.”
AI inzetten zonder de autonomie te verliezen?
AI kan het verschil maken voor veel organisaties, maar alleen als we de technologie slim en verantwoord inzetten. Stikker vergelijkt het met cultuurgoed: “De Nederlandse taal is van ons. De technologie die we gebruiken, zou dat ook moeten zijn.”
De vooruitgang aan tafel
In deze podcastreeks gaan we onder leiding van presentator Rens de Jong met bestuurders, wetenschappers en experts in gesprek over maatschappelijke en economische thema's. Daarbij analyseren we het systeem, identificeren we problemen en onderzoeken we wat nodig is om duurzame vooruitgang te realiseren.
Vragen of suggesties?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze podcast? Mail dan naar ons team communicatie@berenschot.nl