Komende jaren staat het ministerie van Defensie voor een enorme wervingsopgave: uitbreiding van het aantal defensiemedewerkers van circa 70.000 nu naar 100.000 in 2030 en verder naar 200.000. Vera Schijf, senior adviseur bij de afdeling Psychologisch Advies en Selectie (PAS), vertelt hoe haar team dit aanpakt.
De reclamespots van Defensie hebben effect: veel mensen klikken op de sollicitatieknop en melden zich aan voor een baan binnen de krijgsmacht. Goed nieuws, maar de beoogde groei heeft ook grote impact op het dagelijks werk binnen PAS. Wanneer militairen in spe na aanmelding het sollicitatieproces ingaan, ondergaan ze bij PAS een psychologisch onderzoek. “Op dit moment is de beschreven uitbreiding het vooruitzicht en daar bereiden we ons op voor. Er zijn allerlei projecten gaande om te zorgen dat het psychologisch advies- en selectieproces zo soepel mogelijk verloopt, dat we zo veel mogelijk mensen zien”, aldus Vera Schijf.
Meer locaties
De beoogde instroom gaat gepaard met een groeireorganisatie binnen alle onderdelen van het Dienstencentrum Personeelslogistiek (DCPL), waaronder PAS (zie kader). “Een paar jaar geleden beschikten we over zo’n veertig selectiepsychologen die alle instroom en doorstroom verwerkten, in september 2025 zitten we al bijna op tachtig selectiepsychologen. En zelfs daarna hebben we nog vacatures openstaan”, zegt Schijf. Ook het aantal vestigingen van PAS wordt uitgebreid: naast Amsterdam zijn er ook locaties in Wezep en Oirschot. “Als we het voor geïnteresseerden makkelijker kunnen maken door bijvoorbeeld dichter bij huis te selecteren, dan doen we dat. Verder maken we het sollicitatietraject zo kort en efficiënt mogelijk, zodat iemand zo snel mogelijk na aanmelding door het hele selectietraject heen is en aangesteld kan worden.”
Stijgend aantal sollicitanten
Qua instroom is het aantal sollicitanten in 2024 in vergelijking met de jaren ervoor flink gestegen en Schijf verwacht dat dit het komende jaar verder zal toenemen. “Vorig jaar hebben voor het eerst 10.000 selecties uitgevoerd voor de instroom. Naar verwachting zullen dat er volgend jaar misschien wel 15.000 zijn”, vertelt Schijf. “Dat proces moet doorgaan en ondertussen groeit onze afdeling ook zelf. We zijn bezig onze collega-selectiepsychologen goed te selecteren en op te leiden, om te zorgen dat iedereen die hier werkt zich verder kan ontwikkelen en talenten tot bloei kunnen komen.”
Vorig jaar hebben voor het eerst 10.000 selecties uitgevoerd voor de instroom. Naar verwachting zullen dat er volgend jaar misschien wel 15.000 zijn.
- Vera Schijf, senior adviseur en Psychologisch Advies en Selectie (PAS) bij Defensie.
Nieuwe doelgroepen
Een belangrijke verandering die de selectiepsychologe van Defensie nu al signaleert, is de toenemende diversiteit in doelgroepen. “We zien momenteel mensen van uiteenlopende leeftijden binnenkomen. Sommigen van hen melden zich aan vanwege wat er in de wereld speelt en dat ze daarin wat willen betekenen”, zegt Schijf. Recente wervingsinitiatieven zijn onder meer het Dienjaar, de maatschappelijke diensttijd en, al ruim vijf jaar, Defensity College. “Daarnaast biedt Defensie nu ook minors aan waarin je een initiële militaire opleiding kunt volgen. Daardoor komen hele nieuwe doelgroepen binnen bij de defensieorganisatie.”
Minimale eisen psychologisch onderzoek
Het psychologisch onderzoek voor instroom dat PAS-medewerkers hanteren, wordt continu doorontwikkeld op grond van wetenschappelijke vorderingen en nieuwe inzichten in het psychologisch werkveld. “In het psychologisch onderzoek kijken we of iemand in de basis geschikt is om militair te zijn. Dat is mede gebaseerd op het concept selecting-out: wie daar niet geschikt voor is, wordt uitgefilterd”, schetst Schijf. De verwachte groei verandert daar niets aan. “Er zijn wel projecten geweest om te experimenteren met de psychologische selectie, maar daarvanuit is altijd geconcludeerd dat de minimale eisen die wij hanteren ook gehandhaafd dienen te worden. De minimale eisen waaraan een militair moet voldoen en diens hoofdtaak blijven namelijk de kern – ook bij actuele ontwikkelingen als dronetechnologie en cyberaanvallen.”
Weerbaarheidstraining
Om mensen vanuit de hele maatschappij klaargestoomd te krijgen voor een eventuele oorlogssituatie, biedt Defensie onder meer de nationale weerbaarheidstraining aan. Hierbij volgen belangstellenden tien weken een initiële opleiding om te leren wat ervoor nodig is om in de basis militair te kunnen zijn. Schijf: “Dat worden ze in principe niet fulltime, maar ze kunnen wel worden opgeroepen als dat nodig is. De selectie is hetzelfde, zodat je bij opschaling kunt beschikken over wendbare mensen die trainbaar en vooral ook belastbaar zijn, onder stressvolle zware omstandigheden. Wat we ook zoeken in een militair.”
Algemene competenties
Belangrijke algemene beoordelingspunten die tijdens de psychologische onderzoek worden getest, betreffen onder meer psychische belastbaarheid. “Dat was altijd al een erg belangrijke eigenschap voor militairen, maar is nu belangrijker dan ooit. Het is tevens de factor waar de meeste mensen op stranden bij selecting-out. Andere cruciale eigenschappen betreffen stressbestendigheid, aanpassingsvermogen, coping en stabiliteit in zijn algemeenheid. Dus daar zal de nadruk op blijven liggen.”
Win-win
Een van de nevenwerkzaamheden van PAS is het project PsyCap, waarbij PAS-medewerkers psychologische expertise leveren bij de initiële militaire opleidingen met als een van de doelen het opleidingsrendement te verhogen. “Een paar dagen per week loopt daar iemand van ons om kennis te delen en ook om feedback te vergaren voor de selecties die we uitvoeren en deze te verbeteren. Echt een win-win voor de initiële opleidingen, maar ook voor de selectie en dus de organisatie zelf”, aldus Schijf. Een project rond datamanagement op dit vlak loopt en gezien de verwachte groei, wordt ook een eigen datascientist aangesteld. “De focus ligt allereerst op het achterhalen van de redenen voor uitval in de opleidingen en wat we daaraan kunnen doen. Want met het oog op de gewenste groei wil je het liefst dat iedereen die door het selectieproces is gegaan ook de hele opleiding succesvol doorloopt.”
Bij de medische keuring wordt soms wel meer functiegericht gekeken. Maar als we het hebben over militairen en de psychologische selectie daarvan, weten we dat je niet moet tornen aan de basis.
Psychologische selectie cruciaal
Van versoepeling van de eisen om de groei te accommoderen, is geen sprake. “Bij de medische keuring wordt soms wel meer functiegericht gekeken. Maar als we het hebben over militairen en de psychologische selectie daarvan, weten we dat je niet moet tornen aan de basis”, stelt Schijf. “Uit contacten met andere landen binnen Europa en daarbuiten blijkt dat zij tegen dezelfde uitdagingen aanlopen als wij hier in Nederland. Oekraïne benadrukt bijvoorbeeld ook hoe belangrijk psychologische selectie is, juist in tijden van oorlog.”
Serious games in onderzoek
Om de hogere instroom te managen, werkt PAS binnen het meerjarige SEGARES-project samen met andere landen aan een serious game, om eerdergenoemde voor militairen belangrijke eigenschappen te meten. “We hopen dat die serious game als onderdeel van het selectieproces ook een goede voorspeller kan zijn voor die competenties. Bij de Luchtmacht loopt eveneens een project met een serious game”, zegt Schijf. “Veel is echter nog in onderzoek, we zijn nog niet zo ver dat we dit in de praktijk kunnen toepassen. Hetzelfde geldt voor AI, dat in de nabije toekomst ongetwijfeld veel meer ontwikkelingen met zich meebrengt, ook in selectieland.”
Kwaliteitsbewaking
Bij alle groei en ontwikkelingen blijft PAS oog houden voor kwaliteitsbewaking. Het eigen Kwaliteits- en Expertisecentrum groeit daarom mee. “Juist omdat kwaliteit zo belangrijk is, ook voor onze interne processen om ervoor te zorgen dat alles goed verloopt met straks die locaties erbij elders in Nederland”, aldus Schijf. “Dat je als teams op dezelfde manier blijft werven en selecteren. Het moet voor een sollicitant niet uitmaken van wie of waar hij/zij advies krijgt, daar zijn we constant van doordrongen. Daarom groeien we ook niet sneller dan we kunnen. We willen niet inboeten aan kwaliteit.”
Betrouwbare samenwerkingspartner
Voor militairen die al binnen de organisatie werken en door willen stromen naar een specifieke functie, verzorgt PAS ook de psychologische onderzoeken. Berenschot voert deze psychologische onderzoeken ook uit als een verlengstuk van PAS en verzorgt tevens stabiliteitsonderzoeken voor de instroom van beveiligers. Berenschot heeft de afgelopen jaren meer dan duizend psychologische onderzoeken uitgevoerd voor de Defensieorganisatie. “Een heel prettige samenwerking, dat begint al bij de communicatie. Het is heel duidelijk wat we van elkaar verwachten en fijn dat we elkaar geregeld zien en spreken”, stelt Schijf. “Ook de uitvoering van de psychologische onderzoeken verloopt altijd heel soepel. Zeker in zo'n periode van groei is het heel plezierig als je een beroep kunt doen op een betrouwbare samenwerkingspartner, die onze manier van werken een-op-een kan overnemen.”
Over de afdeling PAS van Defensie
De afdeling Psychologisch Advies en Selectie (PAS) binnen het ministerie van Defensie voert de instroom- en doorstroomselectie uit voor alle militaire functies door middel van psychologisch onderzoek, assessments en praktijkselecties. Daarnaast ontwikkelen, evalueren en coördineren PAS-medewerkers selectieprocedures ten behoeve van de doorstroom, en leveren ze ondersteuning en advisering in het veld. De afdeling PAS is onderdeel van het Dienstencentrum Personeelslogistiek (DCPL), afdeling Selectie & Keuringen, dat aanstellingskeuringen voor de krijgsmachtonderdelen verricht.