Waar het lukt, blijkt participatie dé manier om de democratie te vernieuwen en tot betere resultaten te komen. In de praktijk gaat het echter ook regelmatig niet goed. Dan leidt participatie tot verzuring en verharding van standpunten. Of slagen partijen er niet in om de stap van denken naar doen te zetten. Goed participeren is dus lastiger dan het lijkt.
Gedeelde ambitie
Het onderzoek ‘Verstandig verder met participatie’ was bedoeld om de succesfactoren bij participatie te achterhalen en ook hoe lagere overheden leren over participatie. We begonnen met een wetenschappelijk onderzoekskader en een onderzoeksvoorstel; tegelijkertijd stonden we open voor lessen uit de praktijk. Het onderzoek vond plaats bij vijf gemeenten, twee waterschappen en één provincie. Ze verschilden sterk, maar hadden een gedeelde ambitie: leren van hun participatieprocessen!
Meer publieke waarde
Elke organisatie had een paar projecten als lesmateriaal: omdat die heel goed gingen of heel complex waren. We volgden een wetenschappelijke methode voor casusonderzoek en hielden interviews met bestuurders, inwoners, ambtenaren en politici. Inspirerende en soms ook emotionele verhalen zijn met ons gedeeld. Uiteindelijk was de hoofdvraag: hoe en wanneer leidt participatief werken tot meer publieke waarde? Het onderzoek werd gevolgd door een begeleidingscommissie met inbreng uit de wetenschap, gemeenten, provincies en waterschappen.
Waardevolle inzichten
Na elk afzonderlijk onderzoek bij de organisaties leverden we een advies op maat over hoe beter participatie te organiseren en hoe beter te worden in het leren. Ook analyseerden we de aangeleverde projecten om te laten zien hoe die, soms lastige, participatieprocessen werken. De onderzoeks- en adviesrapporten leidden doorgaans tot een verbeteragenda, een leerprogramma of inspireerden tot een nieuwe werkwijze. Het onderzoek zelf vormde ook een leerproject: we organiseerden leersessies binnen de organisaties en een overkoepelende leersessie om onderling kennis en ervaringen uit te wisselen. Ook werden we uitgenodigd om meer te vertellen over het onderzoek op de Summerschool van het Landelijke Democratiefestival en meerdere workshops van onder andere Democratie in Actie. Misschien wel het mooiste resultaat is dat het onderzoek tot een boek heeft geleid, waardoor heel Nederland gebruik kan maken van de waardevolle inzichten.