Nieuwe ecosystemen ontstaan vaak doordat een organisatie een bepaalde technologie, applicatie of doel niet alleen kan realiseren. Dan is het gezamenlijk innoveren in een ecosysteem een voor de hand liggende oplossing. Niet alle ecosystemen zijn echter even succesvol. Welke factoren bepalen of een samenwerking gaat vliegen?
Om te beginnen: een goed werkend ecosysteem komt niet van de ene op de andere dag tot stand, maar doorloopt iteratief een aantal ontwikkelstadia. Inmiddels heeft Berenschot diverse bedrijven, kennisinstellingen, brancheverenigingen en regio’s begeleid bij het gezamenlijk innoveren in ecosystemen. Die samenwerkingen hebben geresulteerd in succesvolle technologische innovaties in onder andere de fotonica, building integrated photo voltaics (esthetisch geïntegreerde zonnecellen in gebouwen), 3D printen en in de regio Drachten.
Zeven gouden regels op een rij
Op basis van onze ervaring beschrijven we hierna de zeven succesfactoren:
1. Producten en diensten zijn complementair;
2. Het ecosysteem heeft een helder gedefinieerd doel;
3. Deelnemers kunnen voldoende rendement halen bij een relatief laag risico;
4. Vertrouwen, groepsgevoel en (financiële) toewijding kenmerkend voor ecosysteem;
5. Rollen en verwachtingen zijn uitgesproken;
6. Er is tenminste één kartrekker en één partij met voldoende kapitaal;
1. Producten en diensten zijn complementair, wederzijds afhankelijk, maar concurreren niet (of beperkt)
Bij het zoeken naar nieuwe partners zijn gemeenschappelijk belang, complementaire kennis en vaardigheden belangrijk, maar ze moeten niet concurreren. Alleen onder deze voorwaarden kunt u op lange termijn een samenwerking bouwen op vertrouwen en gezamenlijke win-win.
Tip Ecosysteemsamenwerking aangaan? Doorloop eerst de volgende checklist!
- Waarom hebt u deze samenwerking nodig?
- Is een ecosysteemsamenwerking hiervoor de meest geschikte vorm?
- Welke partners hebt u daarbij nodig?
- Op welke manier vullen zij uw organisatie aan?
- Is er sprake van conflicterende belangen?
2. Het ecosysteem heeft een helder gedefinieerd doel met meerwaarde, draagvlak en gevoel van urgentie
Zonder goed gedefinieerd doel geen gezamenlijke focus. En zonder focus en gevoel van urgentie zal er weinig gerealiseerd worden. Gezamenlijk (deel)resultaten formuleren en plannen is dan ook een essentiële stap in de samenwerking. Bijvoorbeeld door het opstellen van een gezamenlijke businesscase, roadmapping, gestructureerd overleg ondersteund door methodes als de Electronic Boardroom en het Ecosystem Pie Model (Talmar et al., 2018). Vooral het proces dat de organisaties daarbij samen doorlopen, helpt draagvlak te creëren.
Daarnaast moet het doel leiden tot meerwaarde voor de markt. Zonder meerwaarde heeft het ecosysteem geen bestaansrecht en kunt u geen omzet en winst genereren. Samenwerking in een ecosysteem is bedoeld om een nieuwe of grotere markt aan te spreken. Zo vergroten organisaties gezamenlijk hun omzet- en winstkansen.
3. Deelnemers kunnen voldoende rendement behalen bij een relatief laag risico
Samenwerkingen in ecosystemen zijn uitermate geschikt voor innovaties waarbij de investering te groot is voor één partij. In dat geval is het aantrekkelijk om de risico’s te delen met andere organisaties. Ook kunnen subsidies aangevraagd worden om het risico verder te verlagen.
Tip Ecosysteemsamenwerking aangaan? Beoordeel eerst de impact van de volgende risico’s!
- Hoe gaat uw organisatie om met tegenslagen? Wat als bepaalde milestones niet gehaald worden? Wanneer bent u bereid uit de samenwerking te stappen?
- Wat als gezamenlijke ontwikkeling niet lukt of het product niet wordt gekocht? Wat als een concurrent het product sneller op de markt brengt?
- Hoe gaat u om met partners die zich niet aan de afspraken houden of uw IP lekken? In hoeverre kunt u uw partners vertrouwen?
4. Vertrouwen, groepsgevoel en (financiële) toewijding kenmerkend voor ecosysteem
Organisaties die actief en doelgericht samen aan de slag gaan, motiveren elkaar. Het vertrouwen in een ecosysteem ontstaat echter niet in één dag, maar is het resultaat van een langer proces en samenwerking. Pilots zijn dan een goede manier als organisaties aan elkaar te wennen en vertrouwen op te bouwen. Vertrouwen leidt tot betere samenwerking en sterke samenwerkingen vergroten de kans op succesvolle projecten.
Tip Samenwerken op basis van vertrouwen vergroot de kans op succes!
Organisaties die voor het eerst samenwerken, kiezen elkaar op basis van de inhoud. Door samen te werken in bijvoorbeeld pilots of fieldlabs, krijgen ze inzicht in elkaars bedrijfscultuur, werkwijzen en processen. Door vaker zulke samenwerkingen aan te gaan, verdiept u uw relaties en groeit het vertrouwen en daarmee ook de kans op succesvolle samenwerkingen.
5. Rollen en verwachtingen zijn uitgesproken
Goede samenwerking wordt gekenmerkt door een duidelijke rolverdeling, waarbij de activiteiten van elke partner duidelijk afgebakend zijn in de tijd. Verwachtingen uitspreken is niet alleen van belang bij de start van een project, maar gedurende de gehele looptijd. Het niet waarmaken van de aangegeven uitgangspunten kan namelijk resulteren in een neerwaartse spiraal. Continu communiceren over het doel, nagaan of iedereen er nog hetzelfde in zit, en successen samen vieren is essentieel voor verdere ontwikkeling van het ecosysteem.
Ook externe communicatie, zowel richting de achterban van de deelnemende organisaties als de potentiële markt, is eveneens cruciaal en een teken van geloof en vertrouwen in het ecosysteem. Sterke vertegenwoordigers stellen daarnaast hun eigen organisatie constant op de hoogte van de voortgang van het ecosysteem. Zij zijn in staat om in het belang van hun organisatie beslissingen te nemen die ook het ecosysteem ten goede komen.
Tip Maak verwachtingen over het gezamenlijke innovatieproces expliciet!
- Hoe creëert en haalt elke partij waarde uit het ecosysteem?
- Wat maakt de samenwerking voor uw organisatie succesvol?
- Hoe delen partijen successen en tegenslagen?
- Hoe financieren partijen het project gezamenlijk?
6. Er is ten minste één kartrekker en één partij met voldoende kapitaal
Om een sterk ecosysteem op te bouwen en samen meerwaarde te creëren, dienen één of meer organisaties sterk leiderschap te vertonen. Dit kan formeel leiderschap zijn, vastgelegd in bijvoorbeeld een partnerovereenkomst. Of informeel leiderschap, door het voortouw te nemen in projecten of door de waardepropositie van het ecosysteem uit te werken en potentiële afnemers hiervan te overtuigen.
Verder is startkapitaal essentieel om een ecosysteem op te zetten. Continu moeten vragen om financiële middelen van iedere partner geeft veel negatieve energie, iets wat u in de beginfase juist wilt vermijden. Ook de ontwikkeling van prototypes kost geld en vergt ruimte om te investeren in tools en grondstoffen.
7. Successen worden behaald en gevierd
Ecosystemen die voorgaande gouden regels in acht nemen, staan langlopende samenwerkingen te wachten. Om motivatie en momentum te behouden, is het behalen van successen op korte en lange termijn cruciaal. En het vieren van behaalde milestones zal het succes van het ecosysteem verder doen toenemen.