In opdracht van het Ministerie van VWS – en in samenwerking en samenspraak met de ministeries van OCW en SZW – onderzocht Berenschot de druk op de keten van kinderopvang, onderwijs en zorg, en de trends en factoren die hieraan ten grondslag liggen. Conclusie is dat de druk op de keten van kinderopvang, onderwijs en zorg in de periode 2016-2019 is toegenomen. De bezettingsgraad is hoog, er zijn substantiële wachtlijsten: de rek is uit de keten.
Zeer urgent
Dit beeld geldt voor vrijwel de gehele keten, zo blijkt ook uit de interviews die Berenschot hield met professionals in de keten. “Deze uitkomst is niet nieuw en al eerder door professionals en in publicaties gedeeld. Ons onderzoek voorziet nu in de feitelijke onderbouwing daarvan, hoofdzakelijk op basis van analyse van CBS-microdata die de totale groep jonge kinderen in Nederland omvatten – geen steekproef dus”, zegt Bram Berkhout, de projectleider vanuit Berenschot. Het onderzoek richt zich op kinderen in de leeftijdsgroep 0-13 jaar met een ondersteuningsbehoefte op het gebied van gedrag, sociaal-emotionele of cognitieve ontwikkeling of fysieke of geestelijke gezondheid. Professionals werkzaam in de kinderopvang, onderwijs en zorg die Berenschot sprak in het kader van dit onderzoek blijken de druk op de keten voor deze groep kinderen als zeer urgent te ervaren.
Verklarende factoren
Tijdens het onderzoek kwamen verschillende kwalitatieve verklaringen naar voren voor de stijgende druk op de keten. Dit betrof kind-factoren (zoals toenemende complexiteit van de ondersteuningsbehoeften), systeemfactoren (waaronder de impact van het denken en werken in ‘ketens’, verkokering van wet- en regelgeving, denken vanuit de gemiddelde leerling) en omgevingsfactoren (bijvoorbeeld toenemende druk op gezinnen, instroom van migrantengroepen, psychologisering, individualisering, normaliseren, en prestatiedruk). “Verder zijn door het werkveld specifieke factoren aangedragen als de effecten van vroegsignalering, personeelstekorten en corona. Het effect van deze factoren op de keten van kinderopvang, onderwijs en zorg is echter veelal niet wetenschappelijk bewezen”, stelt Berkhout.
Reflecties en aanbevelingen
Voor het onderzoek deed Berenschot kwantitatief onderzoek door middel van analyse van beschikbare microdata bij het CBS (zogenaamde registerbestanden) en een enquête onder organisaties in de kinderopvang- en zorgketen. Dit werd aangevuld met kwalitatief onderzoek, te weten een literatuur- en documentstudie, en gesprekken met wetenschappers en sectorexperts. Tevens is voor een vier regio’s de lokale situatie uitgediept. De uitkomsten zijn met het werkveld besproken tijdens brede validatiesessies. In het rapport delen de onderzoekers op persoonlijke titel een aantal reflecties en een twaalftal aanbevelingen voor het vervolg.
