De komende kabinetsperiode worden belangrijk keuzes gevraagd over de ontwikkeling van onze energie-infrastructuur. Het elektriciteitsnet staat onder grote druk door de energietransitie en de groeiende elektrische vraag, terwijl de capaciteit achterblijft. Als we nu geen duidelijke richting kiezen, riskeren we dat noodzakelijke investeringen vertragen en kansen verloren gaan.
In dit hoofdstuk belichten we twee vraagstukken die na de verkiezingen om een antwoord vragen, en geven we aan hoe de politiek hier aan kan bijdragen:
- Hoe financieren we de uitbreiding van de energie-infrastructuur?
- Hoe kunnen we de bestaande infrastructuur slimmer en efficiënter benutten om meer ruimte te creëren binnen de huidige grenzen?
Daarnaast lichten we aan de hand van projecten toe hoe Berenschot heeft bijgedragen aan oplossingen rond het de problematiek van de energie-infrastructuur.
Geef additionele netinvesteringen een financiële ‘status aparte’
Wat is het probleem?
De hoge nettarieven van het elektriciteitsnet in Nederland vormen een groeiende uitdaging voor de eindgebruiker. Door stijgende kosten voor netbeheer vanwege investeringen in netverzwaring en de doorberekening van kosten voor congestiemanagement, betalen consumenten fors meer voor elektriciteitstransport dan voorheen. Dit zorgt voor hogere kosten waardoor de koopkracht van consumenten en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven onder druk komt te staan, vooral ten opzichte van (omliggende) landen met lagere netwerkkosten. Alternatieve financieringsmodellen kunnen kostenstijgingen verminderen; de politiek en toezichthouders moeten de volgende stap zetten.
Hoe komen we uit de impasse?
- Voer groene financiering in voor netinvesteringen: behandel netverzwaringen voor de energietransitie als groene investeringen, waardoor lagere rentes en langere afschrijvingsperiodes mogelijk zijn. Dit verlaagt de kapitaalkosten voor netbeheerders en maakt grootschalige projecten financieel aantrekkelijker waardoor consumenten en bedrijven minder hoeven te betalen.
- Behandel grootschalige investeringen in infrastructuur als strategische investeringen: Maak gebruik van publieke middelen om de toename van nettarieven te dempen. Denk aan direct aandeelhouderschap, publiek-publiek/publiek-privaat houderstructuur en leningen waarbij het Rijk actiever optreedt.
- Maak het financieringsmodel van netbeheerders ‘future proof’: Voorzie netbeheerders van instrumenten om langjarige investeringen te kunnen maken. Stap af van het ACM-regime om investeringen af te schrijven. Hogere risicobereidheid kan netuitbreiding versnellen.
Ontsluit flexibiliteit door innovatie op gebied van aansluit- en transportovereenkomsten
Wat is het probleem?
Traditioneel bieden aansluit- en transportovereenkomsten gebruikers vaste toegang tot het elektriciteitsnet, met garanties op hun gecontracteerde capaciteit, compensatie bij uitval en boetes bij overschrijding. Netbeheerders houden hiermee rekening bij hun capaciteitsprognoses. Het net is dus gebaseerd op gecontracteerde capaciteit en niet op basis van daadwerkelijk gebruik. Mede hierdoor zit het net ‘op slot’ en moeten nieuwe aanvragen jaren wachten. Dit raakt woningbouw, duurzame opwek, nutsbedrijven en industriële verduurzaming. Er is een grote behoefte aan meer flexibiliteit aan de vraag- én aanbodkant.
Hoe komen we uit de impasse?
- Zet in op alternatieve aansluitovereenkomsten: door netcongestie en de groeiende vraag naar netaansluitingen zijn Alternative Connection Agreements (ACAs) ontwikkeld. Ze bieden een (tijdelijke) oplossing om de schaarse netcapaciteit te vergroten zoals groepscontracten. Dit type contract richt zich op de flexibiliteit van gebruikers en biedt mogelijkheden om bestaande netcapaciteit beter te benutten totdat netuitbreidingen zijn gerealiseerd.
- Overweeg tijdsafhankelijke invoedingstarieven: een laag invoedingstarief of zelfs geld toestoppen op momenten van afnamepieken kan congestie mitigeren en een stimulans bieden voor flexibiliteitsdiensten. Eventueel kan zelfs tarievendifferentiatie op basis van locatie worden overwogen.
- Zorg dat gereserveerde netcapaciteit altijd opnieuw gealloceerd kan worden als die niet wordt gebruikt. Nu leidt reservering voor toekomstige groei tot administratieve congestie, terwijl er wel capaciteit beschikbaar is. Aangepaste netregels voor zowel netbedrijven als gebruikers maken ongebruikte capaciteit beschikbaar komt voor anderen.
Cases
Netbeheer Nederland
Prijsprikkel nettarief kleinverbruikers
Berenschot heeft onderzoek gedaan naar nettarieven en concludeert dat een herstructurering van deze tarieven kan bijdragen aan een eerlijkere verdeling van de kosten en een efficiëntere benutting van energie. Berenschot geeft aan dat een tijds- en volumegebonden tarief een mogelijke oplossing kan zijn.
Op basis van berekeningen rond het onderzochte alternatieve nettariefstelsel – waarbij het nettarief per aangeslotene wordt berekend op basis van tijd en volume – constateert Berenschot dat dit de investeringsopgave en daarmee de totale netkosten vermindert, de energietransitieopgave voor netbeheerders vereenvoudigt en de netcongestieproblematiek verkleint, waardoor op hetzelfde net meer kan worden aangesloten.
IPO
Reserveringssystematiek netcapaciteit
Berenschot heeft een verkenning uitgevoerd voor het IPO om te onderzoeken hoe transportcapaciteit op het elektriciteitsnet kan worden gereserveerd voor maatschappelijk belangrijke ontwikkelingen. De verkenning richt zich op het omgaan met onzekerheden en het verkleinen van de maatschappelijke impact van het mogelijk niet tijdig beschikbaar zijn van stroom. Er is in deze verkenning nagedacht over de definities, mogelijkheden, juridische kaders en noodzakelijkheid van een reserveringssystematiek. Belangrijke inzichten zijn dat reserveren een proactief instrument is om transportcapaciteit te bestemmen en dat er behoefte is aan maatwerk, afhankelijk van de aard van de ontwikkeling. Zo zijn er varianten ontwikkeld voor individuele aanvragen en gebiedsgerichte of sectorale ontwikkelingen.