De arbeidsmarktkrapte in de langdurige zorg houdt aan, in het tweede kwartaal 2023 stonden 36.000 vacatures open. Eind 2019 constateerde Berenschot dat zorgorganisaties onvoldoende aandacht besteedden aan behoud van medewerkers. Anno 2023 is dat volledig omgeslagen, afgaand op de strategische plannen. Reden om dit streven te toetsen aan de cijfers uit onze benchmark.
De medewerker centraal lijkt zo vanzelfsprekend. Als werken in de zorg een feestje is, gaan medewerkers met plezier naar hun werk. Dit leidt tot minder verloop en komt de cliëntenzorg ten goede. Twee functiegroepen spelen een grote rol als het gaat om het faciliteren van werkplezier: P&O/opleidingen en management.
Minder capaciteit op hr en opleidingen
Voldoende en passende mogelijkheden om je als professional te ontplooien en te ontwikkelen en passende arbeidsvoorwaarden zijn basale randvoorwaarden. Daar ga je het als werkgever doorgaans niet op winnen. Onvoldoende de basis op orde hebben, betekent echter wel dat je medewerkers kunt verliezen. Een robuuste en deskundige ondersteuning op P&O en opleidingen is dan ook cruciaal.
De benchmarkcijfers met betrekking tot de langdurige zorg laten de afgelopen tien jaar een dalende inzet op beide gebieden zien. De laatste vier jaar is wel een lichte stabilisatie van de inzet zichtbaar, met meer aandacht voor ontwikkeling op beide gebieden. Van uitbreiding van capaciteit en verzwaring van expertise lijkt echter nog geen sprake, terwijl je dat gezien de flinke personeelsopgave wel zou verwachten.
Uit onze benchmarkcijfers komt een structureel hoog verzuim en verloop, en een groeiend aantal leerlingen naar voren. Daarnaast stroomt gemiddeld 12% van het personeelsbestand de komende jaren door pensionering uit. Verder zijn er nog flink wat organisaties die basisprocessen als onboarding van medewerkers inclusief een zorgvuldige inwerkperiode niet op orde hebben.
Behapbare span of attention
In onze visie verdient voldoende goed management zichzelf terug. In de afgelopen tien jaar is de capaciteit van het zorgmanagement echter flink gedaald en in de ouderenzorg zelfs gehalveerd. Zorgmanagers sturen gemiddeld 40 fte medewerkers aan, wat in de praktijk neerkomt op zo’n 50 tot 60 medewerkers. En de variatie in span of attention is groot. Vooral in de periode 2014-2018 werd die daling teweeggebracht door het invoeren van zelfsturende teams.
Al in 2019 constateerden wij dat deze ontwikkeling om verschillende redenen niet houdbaar zou zijn: zwaardere cliënten, oplopende personeelstekorten, strengere eisen vanuit de IGJ en financiers en als gevolg daarvan meer administratieve taken. De laatste jaren stabiliseert de managementinzet zich en laten organisaties steeds vaker zelfsturing los. Wat dan wel, is de vraag. Startpunt in onze ogen is om zorgmanagement primair te beschouwen vanuit toegevoegde waarde in plaats vanuit kosten.
Maak er samen een feestje van
Kortom, de medewerker centraal is vooralsnog niet terug te zien in onze benchmarkcijfers. Zorgorganisaties zetten echter wel degelijk stappen. Hierna benoemen we enkele kritische succesfactoren in de driehoek management, medewerkers en ondersteuning die hen kunnen helpen hun medewerkers centraal te stellen en te houden.
- Succesvolle zorgmanagers hebben één kenmerk gemeen: een juiste balans tussen ziel en zakelijkheid. Concrete zakelijke afspraken worden sneller en beter nagekomen als de persoonlijke aandacht op orde is. Dit vraagt bij veel organisaties ten eerste om een kritische blik op de huidige span of attention en takenpakket en ten tweede om adequaat performancemanagement. Zorg dat managers bij hun functie (blijven) passen en niet andersom.
- Denk na over taakherschikking. Laat zorgmedewerkers het werk doen waar ze goed in zijn en passie voor hebben. De meeste zorgorganisaties hebben ook niet de luxe om medewerkers in te zetten voor niet- cliëntgerelateerde taken. Stimuleer meer eigenaarschap en proactief gedrag bij en duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Een manager die hier voldoende tijd voor heeft, kan hierin faciliteren.
- Taken weghalen bij zorgprofessionals en meer management leidt tot hogere overheadkosten. Een waardevolle investering als er sprake is van een robuuste en slagvaardige ondersteuning, breder dan alleen P&O en opleidingen. Een ondersteuning die zorgt dat administratieve tijdsbesteding minimaal is, dat vragen snel en goed worden afgehandeld en die continu werkt aan verbetering voor meer aandacht voor medewerkers en cliënten.
Zorgen dat werken in de zorg echt een feest wordt, begint dus met het op orde hebben van de randvoorwaarden. Medewerkers op alle posities werk laten doen waar ze energie van krijgen en goed in zijn, voldoende passend management en integrale ondersteunende dienstverlening met duidelijke meerwaarde.