“Het kan hard gaan”, waarschuwde de politieman toen we op het punt stonden om in de snelle auto te stappen. “Laat maar weten als je er moeite mee hebt.” Ik glimlachte beleefd en een kwartier later werd mijn rug stevig in de stoel gedrukt. Ik was te gast bij een gespecialiseerd team van de Eenheid Landelijke Expertise en Operaties.
De waarschuwing bleek niet voor niets, maar de kalmte en controle van deze vakman maakte het autorijden in de negen uur durende dienst die volgde op geen enkel moment oncomfortabel. En ik heb me geen minuut verveeld, wat een actie! De adrenaline die op zo’n dag vrijkomt, is vele malen groter dan bij een week op kantoor en doet beseffen dat voelen een sterkere impact heeft dan denken.
Zoals bij elke dienst startte de middag met een briefing, waarin ik me aan het team heb voorgesteld en we reflecties over het politiewerk met elkaar konden delen. Aan het einde volgde de debriefing. Mij vielen gaandeweg een paar zaken op in relatie tot het thema leiderschap:
- Roulerend leiderschap: elke dag was er een andere aanvoerder, de actieleider. Dit team was extreem ervaren en goed op elkaar ingespeeld. Crisissituaties werden kort doorgesproken en daarna hakte de actieleider de knoop door. Deze beslissing werd onverkort geaccepteerd.
- Controle en beheersing: het handelen van elk teamlid straalt rust uit, ook als de situatie chaotisch en mogelijk bedreigend is.
- Communicatie: enerzijds veel contact en afstemming, anderzijds ook vertrouwen op intuïtie en weten dat je collega over je waakt en vice versa. Elkaar blindelings kunnen volgen is essentieel.
- Kameraadschap: een hecht team is beter bestand tegen de krachten van buitenaf. Zeker bij een organisatie als de Nationale Politie zijn deze krachten zeer manifest; een veilige basis binnen het team is dan een belangrijke voorwaarde.
Ik noemde in mijn debriefing een paar van bovenstaande punten en bedankte het team voor de onvergetelijke ervaring. Er viel een korte stilte. “Mooi gesproken”, rondde de actieleider mijn bijdrage af, en vervolgde het rondje met inhoudelijke, voor hen relevante feedback over de operatie. Ik bekeek het duidelijk vanuit mijn eigen wereld.
Leiderschap gaat vaak over verandering. Er is een huidige situatie, er komt een plan voor de toekomst en daar zit een verschil tussen, de zogeheten delta. Deze delta vergt verandermanagement en dan probeert de leider zijn of haar omgeving zodanig te beïnvloeden dat de huidige situatie overgaat in de gewenste situatie. Zeker in grotere organisaties wordt daarbij vaak het belang van de operatie, ook wel het primaire proces of de uitvoering genoemd, geheel of gedeeltelijk vergeten. Verandering zit niet in het uitgebreid presenteren met behulp van PowerPoint en het organiseren van meerdaagse heisessies, maar in het aanpassen van concrete zaken in de praktijk van alledag en het waar mogelijk direct opvolgen ervan.
Het voorbeeld van de politie laat zien hoe sterk de dynamiek van de operatie kan zijn. Als je zaken wilt veranderen, moet je beginnen met te begrijpen hoe het in de praktijk werkt. Zou roulerend leiderschap breder kunnen werken? Is de briefing en de debriefing (gemiddeld vijf minuten, staand en met relevantie voor en betrokkenheid van alle deelnemers) geschikt om bijvoorbeeld één verbeteridee uit de groep zelf te laten komen? Deze manier van observeren en denken haalt de kracht van onderop naar boven, in plaats van alleen van boven in de organisatie naar beneden te kijken en te bedenken wat anderen zouden moeten doen. Leiders klimmen meestal in organisaties op door hun bewezen vermogen de abstractie en complexiteit aan te kunnen. Echt grote leiders vergeten nooit de operatie en zijn in staat het één met het ander te verbinden. Iets heel praktisch kunnen maken is soms lastiger dan een complex transitieproces inrichten.
Dit heeft naar mijn mening ook te maken met hoofd versus hart. De output van een organisatie wordt in het primaire proces geleverd en daarmee wordt de purpose of zingeving van de organisatie (zoals een veiliger maatschappij waarborgen vanuit de politie) ingevuld. Daar ligt ook het hart van het overgrote deel van medewerkers én is vaak de reden dat ze voor deze organisatie werken. Veranderen met hoofd én hart is heel krachtig, met alleen hoofd vaak te instrumenteel en met alleen hart te ongericht. De kunst als leider is om de effectieve combinatie te vinden.
De kernwaarden van de Nationale Politie zijn integer, betrouwbaar, moedig en verbindend. Ik heb ze tijdens de dienst alle vier voorbij zien komen, groot respect!
Hans van der Molen is directievoorzitter van Berenschot Groep en heeft ruim 35 jaar ervaring als adviseur, directeur en toezichthouder. In deze blogs bespreekt hij verschillende aspecten van leiderschap, geïllustreerd met praktijkvoorbeelden uit zijn persoonlijke ervaring.